[ANALIZA] Tendencje rozwojowe środowiska technologicznego a bezpieczeństwo społeczne na świecie

Technologia jako motor zmian społecznych i gospodarczych

Podstawowym czynnikiem napędzającym procesy gospodarcze we współczesnym świecie jest technologia. Wywiera ona znaczący wpływ na kierunek i tempo rozwoju poszczególnych państw, stwarzając nowe możliwości działania oraz określając warunki konkurencji. Czynniki popytowe i podażowe przyczyniają się do powstawania coraz bardziej zaawansowanych rozwiązań technologicznych, które zmieniają rzeczywistość społeczną w każdym jej aspekcie. Analiza obecnego stanu świata budzi jednak niepokój w kontekście nadchodzącej przyszłości. Politycy, naukowcy, badacze i obserwatorzy, analizując współczesne zmiany, tworzą różnorodne wizje
i prognozy dotyczące rozwoju technologii. Jednym z priorytetów globalnej społeczności
jest rozpoznanie i analiza tendencji, które nie tylko wpłyną na przyszłe zmiany, ale już dziś powodują gwałtowne przeobrażenia o nieuniknionych konsekwencjach dla życia miliardów ludzi.

Świadomość tych zmian oraz wiedza o ich skutkach powinny stanowić impuls do przemyślanego działania, którego nadrzędnym celem jest dobro człowieka – niezależnie od tego, gdzie żyje, pracuje czy tworzy. W edukacji upatruje się szansy na budowanie zaangażowania, odpowiedzialności i solidarności między mieszkańcami globu. Stworzenie świata przyjaznego człowiekowi będzie możliwe dopiero wtedy, gdy wszyscy zrozumieją, że Ziemia jest wspólną wartością, wymagającą globalnej troski. Troska ta powinna wyrażać się m.in. w refleksyjnym i racjonalnym działaniu jednostek oraz społeczeństw.

Transformacja cyfrowa: szanse i wyzwania

Możemy wyróżnić trzy podstawowe składniki napędzające wzrost gospodarczy: produktywność, kapitał i siłę roboczą. Wszystkie one stoją przed nowymi wyzwaniami w zmieniającym się kontekście, a kluczowym motorem tych zmian jest technologia, na czele z transformacją cyfrową. Od początku pandemii COVID-19 nasze życie coraz bardziej przenosi się do sfery cyfrowej. Wielu z nas trudno wyobrazić sobie funkcjonowanie bez możliwości nauki, pracy czy kontaktów towarzyskich online. Technologie te mają jednak zarówno swoje zalety, jak i wady. Nierówny dostęp do nich może pogłębiać przepaść między bogatymi a biednymi, a obawy dotyczące bezpieczeństwa i prywatności nasiliły się wraz z powszechnym stosowaniem narzędzi cyfrowych.

W gospodarkach wschodzących technologie cyfrowe dają nadzieję na przyspieszony rozwój, umożliwiając ominięcie tradycyjnych etapów postępu i szybsze szerzenie wiedzy oraz dobrobytu. Kraje te eksperymentują z nowymi technologiami, znajdując alternatywne sposoby ich regulacji, co może inspirować resztę świata. Cztery główne trendy cyfrowe w gospodarkach wschodzących – takie jak rozwój infrastruktury cyfrowej, nowe modele biznesowe, edukacja online i technologie finansowe – mogą znacząco wpłynąć na życie przyszłych pokoleń na całym świecie.

Zagrożenia militarne wynikające z rozwoju technologii

Rozwój technologii niesie także poważne zagrożenia, szczególnie w kontekście militarnym. Kolejne generacje nowych technologii zmieniały charakter działań wojennych, stanowiąc wyzwanie dla tych, którzy dążą do ograniczenia konfliktów zbrojnych. Podczas I wojny światowej postępy w chemii umożliwiły stworzenie śmiercionośnych gazów bojowych, co doprowadziło do podpisania Protokołu Genewskiego z 1925 r., zakazującego ich użycia. II wojna światowa przyniosła tragiczne zastosowanie technologii nuklearnej, a powojenna dyplomacja skupiła się na zapobieganiu proliferacji broni atomowej.

Obecnie technologie takie jak sztuczna inteligencja (AI), robotyka i cybertechnologie są wykorzystywane w celach wojskowych. Ich zagrożenia i konsekwencje nie są jeszcze w pełni rozpoznane, ale decydenci polityczni będą musieli zmierzyć się z tymi wyzwaniami, opracowując międzynarodowe porozumienia w celu regulacji ich użycia. Choć podjęto wstępne kroki, np. próbując zakazać w pełni autonomicznych systemów uzbrojenia, konieczne są dalsze działania, by ocenić wpływ tych technologii i stworzyć skuteczne mechanizmy kontroli. Decyzje polityczne w tej kwestii są jednak trudne do osiągnięcia w obliczu nasilającej się rywalizacji międzynarodowej. Kontrola zbrojeń staje się coraz bardziej pilną kwestią, zwłaszcza że AI i robotyka mogą zrewolucjonizować działania wojenne, podobnie jak kiedyś czołgi, samoloty czy broń jądrowa. USA, Chiny i Rosja inwestują ogromne środki w te technologie, co wskazuje na nowy wyścig zbrojeń.

Przykładem są bezzałogowe statki powietrzne (UAV), okręty nawodne i podwodne, które można łączyć w roje lub „wilcze stada” do lokalizowania zasobów wroga, takich jak czołgi, wyrzutnie pocisków czy okręty podwodne. Departament Obrony USA sfinansował także rozwój systemów hipersonicznych, takich jak hipersoniczny pocisk manewrujący i system Tactical Boost Glide (TBG). Wprowadzenie takich technologii na pola bitew zmieni każdy aspekt walki i postawi nowe wyzwania dla kontroli zbrojeń, w tym kwestie przestrzegania międzynarodowego prawa humanitarnego. Co więcej, niektóre z tych technologii, jak „wilcze watahy” czy systemy cybernetyczne, mogą zagrozić stabilności nuklearnej, narażając systemy wczesnego ostrzegania na ataki i zwiększając ryzyko eskalacji konfliktów.

Technologie a bezpieczeństwo żywnościowe

Technologie mają także kluczowe znaczenie dla bezpieczeństwa żywnościowego. Przewiduje się, że do 2050 r. światowa populacja wzrośnie do niemal 10 miliardów, co oznacza wzrost o 2 miliardy ludzi, przy czym populacja Afryki Subsaharyjskiej może się podwoić. W obliczu zmian klimatycznych i pogłębiającego się problemu braku bezpieczeństwa żywnościowego, pojawia się pytanie: jak przygotowujemy się, by wyżywić 10 miliardów ludzi? Obecny system żywnościowy nie zaspokaja potrzeb ludzi i planety, ale nowe technologie dają nadzieję na jego transformację. Systemy żywnościowe jako złożone i adaptacyjne, są kluczowe dla zdrowia ludzi, środowiska i gospodarki.

Globalny system żywnościowy boryka się jednak z nieefektywnością, nierównościami i negatywnymi skutkami zewnętrznymi. Sposób, w jaki uprawiamy, przetwarzamy, transportujemy, konsumujemy i marnujemy żywność, szkodzi zarówno naszemu zdrowiu, jak i planecie. Systemy żywnościowe odpowiadają za 30% światowych emisji, a użytkowanie gruntów rolnych jest głównym czynnikiem wylesiania. Otyłość rośnie, ale jednocześnie zwiększa się niepewność żywnościowa i głód, a gleba degraduje się w tempie, które może doprowadzić do utraty wierzchniej warstwy w ciągu 60 lat. W krajach rozwijających się i gospodarkach wschodzących istnieje jednak szansa na przyjęcie rewolucyjnych technologii, które pozwolą ominąć niezrównoważone metody produkcji żywności stosowane na Zachodzie. Kluczowe jest jednak wdrażanie tych technologii w sposób, który zapewni sprawiedliwą dystrybucję i poprawi bezpieczeństwo żywnościowe dla grup zmarginalizowanych.

Podsumowanie: Wyzwania i potrzeba współpracy międzynarodowej

Narastają obawy, że rozwój technologii i sposób ich wykorzystania przyniosą poważne wyzwania, takie jak przemieszczenia siły roboczej, pogłębienie nierówności oraz nowe zagrożenia dla bezpieczeństwa publicznego i narodowego. Technologie te mają podwójne zastosowanie – mogą służyć zarówno celom szkodliwym, jak i wspierać rozwój społeczny i gospodarczy, co utrudnia ich regulację. Ze względu na łatwy dostęp, są one podatne na nadużycia i zakłócenia. Wzrost napięć geopolitycznych sprawia, że kraje coraz częściej postrzegają technologie jako kluczowe dla bezpieczeństwa narodowego, co zwiększa ryzyko ich niewłaściwego wykorzystania.

Innowacje technologiczne w dużej mierze odbywają się poza kontrolą rządów, a tempo tych zmian przewyższa zdolność państw do nadążania za ich potencjalnym wpływem na społeczeństwo. Nawet jeśli pojedyncze rządy opracują polityki zarządzania tymi skutkami, globalny zasięg nowych technologii wymaga nowego podejścia do wielostronnego zarządzania. Konieczne jest zaangażowanie różnych grup interesariuszy – rządów, naukowców, innowatorów i społeczeństwa – w tworzenie i wdrażanie rozwiązań technicznych oraz normatywnych. Taka współpraca, choć niezbędna, stawia jednak kolejne wyzwania związane z tempem podejmowania decyzji i skutecznością wprowadzanych regulacji.