Budowa regionalnego węzła siły

Ostatni raport estońskiego wywiadu na temat środowiska bezpieczeństwa kraju, który, co zrozumiałe wiele miejsca poświęca polityce Federacji Rosyjskiej zawiera interesująca tezę. Otóż zdaniem analityków przygotowujących opracowanie Rosja popadła w „pułapkę wielobiegunowości”. Chcąc rozszerzyć obszar swego oddziaływania, który w przeszłości ograniczał się przede wszystkim do obszarów postsowieckich, na Bliski Wschód i kontynent afrykański, przeceniła własny potencjał i możliwości. W efekcie miast koncentrować swe wysiłki na kluczowych kierunkach rozproszyła je, czego bezpośrednim efektem było dopuszczenie innych graczy do swej strefy dotychczas wyłącznych wpływów. Chodzi przede wszystkim o Azję Środkową w której coraz więcej do powiedzenia mają Chiny oraz Kaukaz Południowy, gdzie swą obecność i interesy, zwłaszcza po wojnie azersko – ormiańskiej, coraz silniej zaznacza Turcja. Zdaniem estońskich analityków obserwowane w ostatnich latach przywiązanie Federacji Rosyjskiej do działań nieliniowych, poniżej progu agresji, określanych też często mianem hybrydowych, może być efektem nie tylko dostostosowana się Moskwy do nowej, ewoluującej natury współczesnych konfliktów, ale również a może przede wszystkim wynikiem ograniczeń i zmniejszających się możliwości Federacji Rosyjskiej. Jeśliby teza ta okazała się słuszną, to mogłaby ona stanowić istotną przesłankę w dyskusji na czym powinna polegać skuteczna polityka wobec powstrzymywania Rosji.

Inną jeszcze perspektywę zaproponował Mikk Marran, szef estońskiej służby wywiadu, który w specjalnym artykule napisanym dla brytyjskiego think tanku wojskowego RUSI skonstatował, że „rząd moskiewski wykazywał (w minionym roku – przyp. MB) oznaki zmęczenia, zagubienia i braku chęci do wykonywania eleganckich manewrów politycznych, zarówno w kraju, jak i za granicą.” Innymi słowy jego posunięcia stały się mniej finezyjne, bardziej nerwowe, czy wręcz brutalne. Do pewnego stopnia ewolucja ta może tez być wynikiem narastającego w rosyjskich elitach intelektualnych przeświadczenia, otwarcie artykułowanego np. przez Fiodora Łukianowa, że w nowej post-covidowej epoce znaczenie siły, w tym brutalnej ingerencji za pośrednictwem wojska i służb specjalnych w życie innych państw, będzie rosło a nie malało. Marran uważa, że coraz bardziej zmęczona i świadoma malejących wpływów i możliwości rosyjska elita strategiczna nie redefiniuje interesów Moskwy w jej strefie buforowej, określanej mianem „bliskiej zagranicy” a nawet może chcieć odreagować niepowodzenia gdzie indziej wzrostem asertywności w tym obszarze. Wzywa więc Zachód do „zachowania czujności”

Wydaje się, że oceny estońskiego wywiadu, co do generaliów są słuszne. Rosja w dłuższej perspektywie słabnie a to wywołuje osłabienie czujności i lekceważenie niebezpieczeństw związanych z jej polityką tych europejskich stolic, głównie w zachodniej części naszego kontynentu, które w mniejszym stopniu narażone są na rosyjską asertywność. Temu osłabieniu czujności sprzyja również przesunięcie zainteresowania Waszyngtonu na obszar Indo-Pacyfiku i kwestii wewnętrznych oraz generalny wzrost liczby ognisk konfliktu w rejonach bliskich Europie. Z punktu widzenia państw Europy Środkowo – Wschodniej najbliższe kilka lat mogą w związku z tym okazać się okresem najtrudniejszym. Rosja nadal utrzyma regionalną dominację wojskową, w ocenie analityków szwedzkiego FOI w 2028 roku osiągnie nawet zdolność toczenia dwóch pełnoskalowych wojen równocześnie, czemu nie będzie towarzyszyła porównywalna rozbudowa potencjałów wojskowych państw frontowych.

Oceny analityków estońskiego wywiadu piszących o „pułapce wielobiegunowości” w którą wpadła Federacja Rosyjską nakazują dążenie krajów regionu do podjęcia wysiłku stworzenia kolejnego, środkowo-europejskiego bieguna siły. Sprzyjać temu będzie zarówno geografia zagrożeń rosyjską agresją rozciągająca się od obszarów polarnych, przez Państwa Bałtyckie do basenu Morza Czarnego oraz trwająca reorganizacja i planowane zespolenie afrykańskiego i europejskiego dowództwa amerykańskich sił zbrojnych w Europie. O ile amerykański system bezpieczeństwa w skali globalnej ewoluował będzie, a wiele na to wskazuje, w stronę układu węzłowego, to w interesie państw naszego regionu, ale przede wszystkim Polski, winno być, abyśmy stali się jednym z tego rodzaju „węzłów”. Wymagało to będzie w najbliższych latach nie tylko przemyślenia naszej strategii modernizacji sił zbrojnych, ale również, a może przede wszystkim wzrostu aktywności bilateralnej. Nie chodzi o kwestionowanie czy poddawanie w wątpliwość siły relacji sojuszniczych w ramach NATO, ale o politykę mająca na celu, w uzgodnieniu z Kwaterą Główną, przyjęcie przez Warszawę nowych, regionalnych obowiązków i znacznie bliższą współpracę z państwami które nie są członkami Paktu (Szwecja, Finlandia) a w niektórych przypadkach nawet Unii Europejskiej (Ukraina, Mołdawia). Silny regionalny sojusz wojskowy nie powstanie bez obecności w nim Polski, a to oznacza, że od polityki Warszawy zależy czy nie zetkniemy się z ryzykiem powstania próżni bezpieczeństwa w naszej części kontynentu, której wykorzystanie stanowić może pokusę dla Moskwy. Tego rodzaju alians, z czasem, aby być skutecznym musi oznaczać ściślejszą integrację polityki gospodarczej i koordynację polityki zagranicznej. Potencjał, zarówno wojskowy jak i ludnościowy oraz gospodarczy państw naszego regionu, licząc od Norwegii i Szwecji na północy, po Rumunię na południu daje gwarancję powstania skutecznego ośrodka siły, zdolnego stawiać opór rosyjskiej ekspansji. Stworzenie tego rodzaju koalicji, choć to zadanie niełatwe, winno być w tym dziesięcioleciu głównym zadaniem polskiej strategii narodowej.