Postawa Gruzji wobec wojny na Ukrainie jako pochodna jej własnej walki o zachowanie integralności terytorialnej

Wstęp

Gruzja jest krajem, którego losy w ostatnich latach wydają się bardzo podobne do losów Ukrainy. Gruzini mają bowiem za sobą doświadczenie wojny z Federacją Rosyjską, która wciąż okupuje ok. 1/5 ich terytorium. Można zatem szukać punktów wspólnych sytuacji obu państw w kontekście rosyjskiego zagrożenia, a także spróbować wyjaśnić skomplikowaną i niejednoznaczną postawę Tbilisi wobec agresji Moskwy na Ukrainę w lutym 2022 r.

Wojna gruzińsko-rosyjska z 2008 r. rozpoczęła serię ingerencji zbrojnych Federacji Rosyjskiej prowadzonych poza jej granicami. Były one naturalną konsekwencją przyjętej przez Rosję na początku XXI wieku polityki neoimperialnej realizowanej często pod pretekstem obrony ludności rosyjskojęzycznej. Jej symbolem stała się wypowiedź Władimira Putina z 2005 r., który w corocznym orędziu o stanie państwa nazwał upadek Związku Radzieckiego „największą katastrofą geopolityczną stulecia” .
Reakcja społeczna a reakcja rządowa

            Po wybuchu wojny na Ukrainie społeczeństwo gruzińskie wyraziło zdecydowane poparcie dla oporu Ukraińców wobec rosyjskiej inwazji. Na ulicach Tbilisi dochodziło wielokrotnie do tłumnych manifestacji organizowanych na znak sprzeciwu wobec rosyjskiej agresji, a także w celu podkreślenia wspólnoty wartości obu narodów. Dlatego niejednoznaczne komunikaty i działania rządu premiera Irakliego Garibaszwilego wywołały niezadowolenie znacznej części obywateli Gruzji. Tbilisi potępiło wprawdzie napaść Rosjan, opowiedziało się też za zawieszeniem Rosji w Radzie Praw Człowieka ONZ, jednak nie zdecydowało się na dołączenie do międzynarodowych sankcji nakładanych na Rosję.

Ponadto ze strony Ukrainy pojawiły się oskarżenia wobec gruzińskich władz o pomaganie w omijaniu tych sankcji, a przynajmniej o brak reakcji, wobec tego procederu. Warto w tym miejscu zaznaczyć, iż politycy związani z gruzińskim środowiskiem opozycyjnym zajmowali bądź nadal zajmują stanowiska w administracji ukraińskiej. W latach 2015-2016 stanowisko przewodniczącego Odeskiej Obwodowej Administracji Państwowej zajmował były prezydent Gruzji Micheil Saakaszwili, były wiceminister spraw wewnętrznych Giorgi Lortkipanidze w marcu tego roku został wiceszefem ukraińskiego kontrwywiadu, a były minister obrony Irakli Okruaszwili walczy w międzynarodowym legionie po stronie ukraińskiej. Wywołuje to polityczne napięcie pomiędzy Kijowem a ekipą rządzącego w Tbilisi Gruzińskiego Marzenia. Dodatkowo od wielu lat w przestrzeni publicznej pojawiają się głosy oskarżające założyciela tej partii, miliardera Bidzinę Iwaniszwilego, który wypracował swój kapitał w Rosji, o dalsze intensywne kontakty ze środowiskiem biznesowym Federacji Rosyjskiej i jej oligarchami.

W związku z przedłużającymi się działaniami wojennymi coraz większego znaczenia nabierają sprawy ekonomiczne. Gospodarka Gruzji, której znaczącą część stanowi turystyka, została w ostatnich latach boleśnie dotknięta światowym zastojem spowodowanym pandemią, a Federacja Rosyjska jest drugim po Turcji najważniejszym partnerem handlowym Gruzji (w 2021 r. obrót między nimi wyniósł 1,6 mld USD) . W pierwszych miesiącach 2022 r. doszło do zauważalnego wzrostu wartości importu towarów, w tym przede wszystkim paliw, z Rosji względem roku poprzedniego. W dobie kryzysu na dalszy plan schodzą nastroje i obawy społeczeństwa gruzińskiego, związane z separatyzmami na terytorium kraju oraz agresywną, prowokacyjną polityką Moskwy. Decyzja o pozostaniu w relacjach handlowych z Rosją jest zatem jak najbardziej uzasadniona interesem ekonomicznym.

Zdecydowany kurs prozachodni

Gruzja podjęła działania zmierzające do integracji ze strukturami Sojuszu Północnoatlantyckiego już pod koniec lat 90. ubiegłego wieku. Miało to miejsce jeszcze w trakcie rządów prezydenta Eduarda Szewardnadzego. Dążenia te, zarówno deklaratywne, jak i realne działania reformatorskie, nasiliły się po Rewolucji Róż w 2003 r. Po przejęciu władzy przez zdecydowanie prozachodniego Micheila Saakaszwilego, dążącego do modernizacji kraju na wzór europejski, Rosja zaczęła stopniowo tracić wpływy polityczne na obszarze Kaukazu Południowego.

Należy podkreślić, że strategiczny cel, jakim jest integracja ze strukturami euroatlantyckimi, potwierdzały wszystkie kolejne gruzińskie rządy. Cieszy się on także bardzo wysokim poparciem w społeczeństwie gruzińskim. Z technicznego punktu widzenia Tbilisi od zawsze wywiązywało się ze zobowiązań dotyczących modernizacji sił zbrojnych i innych kwestii formalnych. Na szczycie NATO w Bukareszcie w 2008 r., tuż przed wybuchem wojny w Osetii Południowej, zadecydowano o przyszłej akcesji Gruzji do sojuszu. W późniejszych latach proces integracyjny wyhamował, m. in. ze względu na brak woli politycznej, a także z obawy Zachodu przed zaognianiem relacji z Moskwą po wydarzeniach z 2008 i 2014 r.

Przełom 2008 roku

Ogłoszona po oderwaniu się od Serbii deklaracja niepodległości Kosowa, które było wspierane przez świat zachodni pod przywództwem Stanów Zjednoczonych, wzmocniła w Moskwie poczucie postępującej utraty wpływów w Europie Środkowo-Wschodniej. W 2008 r. po serii prowokacji i obustronnej eskalacji konfliktu siły gruzińskie z rozkazu prezydenta Micheila Saakaszwilego rozpoczęły operację „Czyste Pole” mającą na celu „zaprowadzenie konstytucyjnego porządku” na terytorium zbuntowanego regionu Osetii Południowej. Atak na Cchinwali doprowadził do zdecydowanej i najprawdopodobniej od dawna przygotowywanej odpowiedzi wojsk Federacji Rosyjskiej, które rozpoczęły bombardowania i inwazję w głąb terytorium Gruzji. Tym samym słowa prezydenta Putina z 2005 r. zaczęły się materializować, a Gruzini do dzisiaj nie ukrywają wielkiego rozczarowania brakiem stanowczej reakcji ze strony Zachodu na ówczesne działania Rosji na Kaukazie.

 Kolejnym agresywnym krokiem – tym razem wobec Ukrainy – było zajęcie Półwyspu Krymskiego oraz działania w regionie Donbasu trwające od 2014 r. Obecna faza wojny jest dla wielu Gruzinów przedłużeniem trwającej od 2008 r., a nawet od lat 90., walki z imperialnymi zapędami Rosji. Traktują oni wspólną walkę z Ukraińcami jako wyraz wdzięczności za pomoc jaką otrzymali od nich m. in. podczas wojny w Abchazji. Od początku walk w 2014 r. Gruzini są bowiem obecni w Donbasie walcząc po stronie Ukrainy. Sformowany został Gruziński Legion Narodowy, w którego szeregach walczy również wielu Amerykanów ze zdobytym w Iraku i Afganistanie doświadczeniem bojowym.

Perspektywa europejska

3 marca 2022 r. Gruzja oraz Mołdawia złożyły w ślad za Ukrainą wnioski akcesyjne do Unii Europejskiej. Odbyło się to w przekonaniu o konieczności podjęcia zdecydowanych kroków, by pokazać Europie i własnym obywatelom, że Gruzja nie zamierza zmarnować tej historycznej okazji. 17 czerwca 2022 r. Komisja Europejska zarekomendowała status kandydata Ukrainie oraz Mołdawii, Gruzji pozostanie, póki co jedynie tzw. „europejska perspektywa”. Czołowe postaci rządzącej partii Gruzińskie Marzenie wyraziły rozczarowanie tą decyzją, chociaż ponoszą w dużej mierze za nią odpowiedzialność. Największe wątpliwości obserwatorów i europejskich organów decyzyjnych wzbudzał brak dostatecznych reform w sądownictwie, uwstecznienie w sferze przestrzegania praw człowieka czy wolności słowa oraz stan demokracji w kraju.

Tymczasowy azyl dla uciekających przed wojną

Po rozpoczęciu przez Rosję ataku na Ukrainę do Gruzji, jak również do Armenii oraz Turcji napłynęła fala Rosjan, którzy z różnych powodów zdecydowali się na opuszczenie swojego kraju. Większość stanowili młodzi i wykształceni ludzie, pracujący najczęściej w branży IT. Część z nich wyjechała z Rosji ze względu na swój sprzeciw wobec wojny. Jednak wielu przestraszyło się ekonomicznych konsekwencji wywołanych sankcjami nałożonymi na Rosję lub też ewentualnego powołania do wojska. Podobnie jest w przypadku niechętnych władzy Aleksandra Łukaszenki Białorusinów, którzy podczas eskalacji konfliktu pomiędzy Rosją i Ukrainą postanowili wyjechać choćby na krótki czas m. in. do Gruzji.

Gruzja stała się także schronieniem dla wielu Ukraińców (głównie z Krymu i wschodniej części Ukrainy), którym udało się opuścić ojczyznę w obawie przed prześladowaniami i wywózkami w głąb Rosji. W Tbilisi i innych miastach Gruzji spotykają się z przejawami sympatii i wsparcia, czego symbolem są wszechobecne niebiesko-żółte flagi.

Kwestia separatystyczna

Kolejną istotną dla Tbilisi po wybuchu wojny na Ukrainie kwestią są wydarzenia w separatystycznych republikach Abchazji i Osetii Południowej, nazywanych przez Gruzinów terenami okupowanymi przez Rosję. Wiele rosyjskich oddziałów stacjonujących na ich terytorium zostało przerzuconych na front ukraiński, co wywołało obawy władz tych zbuntowanych republik i podjęcie decyzji o ogłoszeniu stanów gotowości sił zbrojnych. Gruzja jednak konsekwentnie dąży do pokojowego rozwiązania sporów i kontynuowania procesu pogłębiania kontaktów ze zbuntowanymi regionami. Stara się promować swój obraz jako kraju o większej niż rosyjska atrakcyjności społeczno-ekonomicznej. Dlatego tezy mówiące o próbie wykorzystania przez Gruzinów okazji do odbicia utraconych terenów są bezpodstawne.

30 maja 2022 r. separatystyczne władze w Cchinwali zdecydowały o wycofaniu się z wcześniejszego pomysłu dotyczącego przeprowadzenia referendum w sprawie przyłączenia Osetii Południowej do Federacji Rosyjskiej. Decyzję o organizacji zaplanowanego na 17 lipca głosowania podjął poprzedni przywódca Anatolij Bibiłow, co związane było przede wszystkim z prowadzoną przez niego polityką wewnętrzną. Przegrał on jednak majowe wybory prezydenckie, a od pomysłu ostatecznie odciął się jego następca Alan Gagłojew, który zapewnił jednak o dalszym wspieraniu idei bliskiej integracji Cchinwali i Moskwy.

Podsumowanie

            Reakcja Gruzji wobec rosyjskiej agresji na Ukrainę nie jest tak zaskakująca jak opisywano ją na samym początku. Przebieg inwazji zmniejszył obawy, że po szybkiej kampanii ukraińskiej Rosja mogłaby pokusić się o kolejną interwencję w innym regionie, np. w Gruzji. 
Wojna rosyjsko-ukraińska pogłębia antagonizmy w – i tak już trudnej – sytuacji politycznej w Gruzji. Wycofane i w praktyce neutralne stanowisko obecnego rządu w Tbilisi może dać nową energię ugrupowaniom opozycyjnym, które wspólnie z otoczeniem międzynarodowym krytykują poczynania rządzącego Gruzińskiego Marzenia. Brak wymaganych przez Brukselę reform rodził będzie z jednej strony eskalację napięć w gruzińskim społeczeństwie, a z drugiej oddalał perspektywę integracji z UE i prowadził do nieuniknionego wówczas – jak się wydaje – zbliżenia z Moskwą. Gruzja znajduje się więc w kluczowym momencie swoich dążeń do integracji ze światem zachodnim.

 

Georgia’s attitude towards the war in Ukraine as an offshoot of its own struggle to preserve its territorial integrity
Introduction

Georgia is a country whose fate in recent years seems very similar to that of Ukraine. Indeed, the Georgians have had the experience of war with the Russian Federation, which still occupies about one-fifth of their territory. It is therefore possible to look for points of commonality between the situation of the two countries in the context of the Russian threat and to try to explain Tbilisi’s complicated and ambiguous attitude towards Moscow’s aggression against Ukraine in February 2022.

The 2008 Georgian-Russian war began a series of armed interventions by the Russian Federation conducted outside its borders. They were a natural consequence of the neo-imperial policy adopted by Russia at the beginning of the 21st century, often implemented under the pretext of defending the Russian-speaking population. It was symbolised by Vladimir Putin’s statement in 2005 when in his annual state of the nation address he called the collapse of the Soviet Union “the greatest geopolitical catastrophe of the century”.

Public reaction vs. government reaction

Following the outbreak of war in Ukraine, Georgian society expressed strong support for the resistance of Ukrainians to the Russian invasion. There were repeatedly crowded demonstrations in the streets of Tbilisi organised as a sign of opposition to Russian aggression and also to emphasise the community of values of the two peoples. Therefore, the cautious stance of Prime Minister Irakli Garibashvili’s government has caused dissatisfaction among a significant proportion of Georgian citizens. Although Tbilisi condemned the Russian onslaught and advocated the suspension of Russia from the UN Human Rights Council, it chose not to join the international sanctions imposed on Russia.

Moreover, on the part of Ukraine, there were accusations against the Georgian authorities of helping to circumvent these sanctions, or at least of failing to respond to them. It is worth noting at this point that politicians associated with the Georgian opposition community have held, or still hold, positions in the Ukrainian administration. Former Georgian president Mikheil Saakashvili held the position of chairman of the Odessa Regional State Administration in 2015-2016, former deputy interior minister Giorgi Lortkipanidze became deputy head of Ukrainian counterintelligence in March this year, and former defence minister Irakli Okruashvili is fighting in the international legion on the Ukrainian side. This creates political tension between Kiev and the team of the ruling Georgian Dream in Tbilisi. In addition, for many years there have been voices in the public space accusing the party’s founder, the billionaire Bidzina Ivanishvili, who earned his capital in Russia, of continuing to have intensive contacts with the business community of the Russian Federation and its oligarchs.

With the prolonged hostilities, economic issues are becoming increasingly important. Georgia’s economy, of which tourism is a significant part, has been painfully affected by the global stagnation caused by the pandemic in recent years, and the Russian Federation is Georgia’s second most important trade partner after Turkey (in 2021, turnover between the two amounted to USD 1.6 billion). In the first months of 2022, there was a noticeable increase in the value of imports of goods, primarily fuels, from Russia compared to the previous year. In times of crisis, the mood and concerns of Georgian society, related to separatism on the country’s territory and Moscow’s aggressive, provocative policy, are receding into the background. The decision to remain in trade relations with Russia is therefore justified by economic interests. 

A firm pro-Western course

Georgia took steps towards integration into the structures of the North Atlantic Alliance as early as the late 1990s. This was still during the government of President Eduard Shevardnadze. These aspirations, both declarative and real reform efforts, intensified after the Rose Revolution of 2003. Following the seizure of power by the strongly pro-Western Mikheil Saakashvili, seeking to modernise the country along European lines, Russia began to gradually lose political influence in the South Caucasus area.

It should be emphasised that the strategic goal of integration into Euro-Atlantic structures has been reaffirmed by all successive Georgian governments. It also enjoys very high support in Georgian society. From a technical point of view, Tbilisi has always fulfilled its commitments regarding the modernisation of the armed forces and other formal issues. At the NATO summit in Bucharest in 2008, just before the outbreak of the war in South Ossetia, Georgia’s future accession to the alliance was decided. In later years, the integration process slowed down due to, among other things, a lack of political will and the West’s fear of exacerbating relations with Moscow after the events of 2008 and 2014.

Breakthrough of 2008

The declaration of independence of Kosovo, which was supported by the Western world led by the United States, after its separation from Serbia, reinforced Moscow’s sense of further loss of influence in Central and Eastern Europe. In 2008, after a series of provocations and a two-sided escalation of the conflict, Georgian forces, on the orders of President Mikheil Saakashvili, launched the “Clean Field” operation to “establish constitutional order” on the territory of the rebellious region of South Ossetia. The attack on Tskhinvali led to a decisive and, in all likelihood, long-prepared response from the military of the Russian Federation, which began bombing and invading deep into Georgian territory. Thus, President Putin’s words of 2005 began to materialise, and Georgians to this day do not hide their great disappointment at the lack of a firm Western response to Russia’s actions in the Caucasus at the time.

The next aggressive step – this time towards Ukraine – was the seizure of the Crimean Peninsula and the actions in the Donbas region since 2014. For many Georgians, the current phase of the war is an extension of the struggle against Russia’s imperial inclinations, which has been ongoing since 2008 and even since the 1990s. They regard the joint struggle with the Ukrainians as an expression of gratitude for the help they received from them during the war in Abkhazia, among others. Since the beginning of the fighting in 2014. Indeed, since the beginning of the fighting in 2014, Georgians have been present in the Donbass fighting on the side of Ukraine. The Georgian National Legion has been formed, in whose ranks many Americans with combat experience gained in Iraq and Afghanistan also fight.

European perspective

On 3 March 2022, Georgia and Moldova submitted their accession applications to the European Union, following in the footsteps of Ukraine. This was done in the belief that decisive steps must be taken to show Europe and its own citizens that Georgia does not intend to waste this historic opportunity. On 17 June 2022, the European Commission recommended candidate status for Ukraine and Moldova, while Georgia will for the time being be left with only the so-called “European perspective”. Leading figures of the ruling Georgian Dream party have expressed disappointment at this decision, although they bear a great deal of responsibility for it. The biggest doubts of observers and European decision-making bodies were the lack of sufficient reforms in the judiciary, the backwardness in respect of human rights or freedom of speech and the state of democracy in the country.

Temporary asylum for those fleeing war

After Russia launched its attack on Ukraine, a wave of Russians who had decided to leave their country for various reasons flowed into Georgia, as well as Armenia and Turkey. Most were young and educated people, mostly working in the IT sector. Some of them left Russia because of their opposition to the war. However, many were frightened of the economic consequences caused by sanctions imposed on Russia or of a possible military draft. The same is true for those Belarusians who are not in favour of Alexander Lukashenko’s rule and who, during the escalation of the conflict between Russia and Ukraine, decided to leave, if only for a short time, for Georgia among others.

Georgia has also become a refuge for many Ukrainians (mainly from Crimea and the eastern part of Ukraine), who managed to leave their homeland for fear of persecution and deportation deep into Russia. They are met with expressions of sympathy and support in Tbilisi and other Georgian cities, symbolised by the ubiquitous blue and yellow flags.

The separatist issue

Another important issue for Tbilisi after the outbreak of war in Ukraine is the developments in the separatist republics of Abkhazia and South Ossetia, referred to by Georgians as territories occupied by Russia. A large number of Russian troops stationed on their territory have been redeployed to the Ukrainian front, causing concern on the part of the authorities of these breakaway republics and the decision to declare states of readiness for the armed forces. Georgia, however, has consistently sought to resolve its disputes peacefully and to continue the process of deepening contacts with the rebellious regions. It is trying to promote its image as a country with greater socio-economic attractiveness than Russia. Therefore, claims that the Georgians are trying to seize the opportunity to retake the lost territories are unfounded.

On 30 May 2022, the separatist authorities in Tskhinvali decided to withdraw from an earlier idea to hold a referendum on the annexation of South Ossetia to the Russian Federation. The decision to organise the vote, scheduled for 17 July, was taken by the previous leader Anatoly Bibilov, which was primarily related to his internal politics. However, he lost the presidential election in May and his successor Alan Gagloyev eventually dissociated himself from the idea, but assured continued support for the idea of close integration between Tskhinvali and Moscow.

Summary

Georgia’s response to Russian aggression against Ukraine is not as surprising as it was described at the outset. The course of the invasion has alleviated fears that after a swift Ukrainian campaign, Russia might be tempted to intervene again in another region, such as Georgia.

The Russian-Ukrainian war exacerbates the antagonism in the – already difficult – political situation in Georgia. The withdrawn and practically neutral stance of the current government in Tbilisi may give new energy to the opposition groups, who, together with the international community, criticise the actions of the ruling Georgian Dream. The lack of reforms demanded by Brussels will, on the one hand, cause an escalation of tensions in Georgian society and, on the other, push away the prospect of integration with the EU and lead to a seemingly inevitable rapprochement with Moscow. Georgia is therefore at a crucial point in its efforts to integrate with the Western world.

Ключевые слова: Грузия, Грузинская мечта, Европейский Союз, НАТО, Россия, война в Украине

Отношение Грузии к войне в Украине как производное от ее собственной борьбы за сохранение территориальной целостности

Введение

Грузия является государством, судьба которой в последние годы очень похожа на судьбу Украины. У грузин за плечами опыт войны с Российской Федерацией, которая до сих пор оккупирует ок. 1/5 их территории. Таким образом, можно искать точки общего положения двух государств в контексте российской угрозы, а также пытаться объяснить сложную и неоднозначную позицию Тбилиси по отношению к агрессии Москвы на Украину в феврале 2022 г.

Грузино-российская война 2008 г. начала серию вооруженных вмешательств Российской Федерации, проводимых за ее пределами. Они были естественным следствием принятой Россией в начале XXI века неоимперской политики, осуществляемой часто под предлогом защиты русскоязычного населения. Ее символом стало высказывание Владимира Путина 2005 г., который в ежегодном послании о состоянии государства назвал распад Советского Союза „величайшей геополитической катастрофой века”.

Социальная реакция против правительственной реакции

После начала войны на Украине грузинское общество выразило решительную поддержку сопротивлению украинцев русскому вторжению. На улицах Тбилиси неоднократно происходили массовые манифестации, организованные в знак протеста против российской агрессии, а также с целью подчеркнуть общность ценностей двух народов. Поэтому осторожная позиция правительства премьер-министра Иракли Гарибашвили вызвала недовольство значительной части граждан Грузии. Тбилиси, правда, осудил нападение россиян, также высказался за отстранение России от Совета по правам человека ООН, однако не решил присоединиться к международным санкциям, наложенным на Россию.

Кроме того, со стороны Украины появились обвинения в адрес грузинских властей в содействии в обходе этих санкций или, по крайней мере, в отсутствии реакции на эту процедуру. Стоит отметить, что политики связанные с грузинской оппозиционной средой занимали или продолжают занимать посты в украинской администрации. В 2015-2016 годах пост председателя Одесской ОГА занимал бывший президент Грузии Михаил Саакашвили, бывший заместитель министра внутренних дел Георгий Лорткипанидзе в марте этого года стал замглавы украинской контрразведки, а бывший министр обороны Ираклий Окруашвили воюет в международном легионе на украинской стороне. Это вызывает политическую напряженность между Киевом и командой правящей в Тбилиси Грузинской мечты. Кроме того, уже много лет в общественном пространстве появляются голоса, обвиняющие основателя этой партии, миллиардера Бидзину Иванишвили, выработавшего свой капитал в России, в дальнейших интенсивных контактах с бизнес-средой РФ и ее олигархами.

В связи с затяжными военными действиями все большее значение приобретают экономические вопросы. Экономика Грузии, значительную часть которой составляет туризм, в последние годы болезненно пострадала от глобального застоя, вызванного пандемией, и Россия является вторым после Турции важнейшим торговым партнером Грузии (в 2021 году оборот между ними составил 1,6 млрд долларов). В первые месяцы 2022 года наблюдался заметный рост стоимости импорта товаров, в том числе прежде всего топлива, из России по сравнению с предыдущим годом. В эпоху кризиса на задний план уходят настроения и опасения грузинского общества, связанные с сепаратизмом на территории страны и агрессивной, провокационной политикой Москвы. Поэтому решение остаться в торговых отношениях с Россией максимально оправдано экономическими интересами.

Решительный прозападный курс

Грузия приняла меры по интеграции со структурами Североатлантического альянса еще в конце 90-х гг. прошлого века. Это произошло еще во время правления президента Эдуарда Шеварднадзе. Эти стремления, как декларативные, так и реальные реформаторские действия, усилились после Революции Роз в 2003 г. После захвата власти решительно прозападным Михаилом Саакашвили, стремящимся модернизировать страну по европейскому образцу, Россия стала постепенно терять политическое влияние на территории Южного Кавказа.

Следует подчеркнуть, что стратегическую цель интеграции с евроатлантическими структурами подтверждали все последующие грузинские правительства. Он также пользуется очень высокой поддержкой в грузинском обществе. С технической точки зрения Тбилиси всегда выполнял обязательства по модернизации вооруженных сил и другим формальным вопросам. На саммите НАТО в Бухаресте в 2008 г., незадолго до начала войны в Южной Осетии, было принято решение о будущем вступлении Грузии в альянс. В последующие годы интеграционный процесс затормозил, в частности, из-за отсутствия политической воли, а также из-за страха Запада обострить отношения с Москвой после событий 2008 и 2014 гг.

Прорыв 2008 года

Объявленная после отделения от Сербии декларация независимости Косово, которая поддерживалась западным миром под руководством США, укрепила в Москве чувство прогрессивной утраты влияния в Центральной и Восточной Европе. В 2008 г. после серии провокаций и двусторонней эскалации конфликта грузинские силы по приказу президента Михаила Саакашвили начали операцию «Чистое поле», направленную на «наведение конституционного порядка» на территории мятежного региона Южная Осетия. Нападение на Цхинвали привело к решительному и, скорее всего, давно готовящемуся ответу войск РФ начавших бомбардировки и вторжение вглубь территории Грузии. Таким образом слова президента Путина 2005 г. стали материализоваться, и грузины по сей день не скрывают большого разочарования отсутствием решительной реакции со стороны Запада на тогдашние действия России на Кавказе.

Следующим агрессивным шагом – на этот раз в отношении Украины – стал захват Крымского полуострова и действия в регионе Донбасса, продолжающиеся с 2014 г. Нынешняя фаза войны для многих грузин является продолжением продолжающейся с 2008 г. и даже с 90-х годов, борьба с имперскими побуждениями России. Они рассматривают совместную борьбу с украинцами как выражение благодарности за помощь, которую они получили от них, в частности, во время войны в Абхазии. С начала боевых действий в 2014 г. грузины присутствуют в Донбассе сражаясь на стороне Украины. Был сформирован Грузинский национальный легион, в рядах которого также сражаются многие американцы с приобретенным в Ираке и Афганистане боевым опытом.

Европейская перспектива

3 марта 2022 г. Грузия и Молдавия подали вслед за Украиной заявки на вступление в Евросоюз. Это было сделано в убеждении о необходимости принятия решительных мер, чтобы показать Европе и собственным гражданам, что Грузия не собирается упускать эту историческую возможность. 17 июня 2022 г. Еврокомиссия рекомендовала статус кандидата Украине и Молдавии, Грузия останется пока лишь с так называемой „европейской перспективой”. Ведущие деятели правящей партии Грузинская мечта выразили разочарование этим решением, хотя несут в значительной степени ответственность за него. Наибольшие сомнения наблюдателей и европейских органов принятия решений вызывало отсутствие достаточных реформ в судебной системе, отсталость в отношении прав человека или свободы слова и состояния демократии в стране.

Временное убежище для спасающихся от войны

После начала Россией нападения на Украину в Грузию, а также в Армению и Турцию прибыла волна русских, которые по разным причинам решили покинуть свою страну. Большинство из них были молодыми и образованными людьми работающими чаще всего в IT-индустрии. Часть из них выехала из России из-за своего противодействия войне. Однако многие испугались экономических последствий вызванных санкциями наложенными на Россию или возможного призыва в армию. Так же обстоит дело и с несогласными с властью Александра Лукашенко белорусами, которые во время эскалации конфликта между Россией и Украиной решили уехать хотя бы на короткое время в Грузию.

Грузия также стала убежищем для многих украинцев (в основном из Крыма и восточной части Украины), которым удалось покинуть родину опасаясь преследований и вывозов вглубь России. В Тбилиси и других городах Грузии их встречают с проявлениями симпатии и поддержки, символом которых являются вездесущие сине-желтые флаги.

Сепаратистский вопрос

Еще один важный для Тбилиси после начала войны на Украине вопрос – события в сепаратистских республиках Абхазия и Южная Осетия, названные грузинами территориями оккупированными Россией. Многие российские войска, дислоцированные на их территории, были переброшены на украинский фронт, что вызвало обеспокоенность властей этих мятежных республик и принятие решения об объявлении штатов готовности вооруженных сил. Грузия, однако, последовательно стремится к мирному разрешению споров и продолжению процесса углубления контактов с мятежными регионами. Он стремится продвигать свой имидж как страну с большей, чем российская, социально-экономической привлекательностью. Поэтому тезисы, говорящие о попытке грузин использовать возможность для отражения утраченных земель, необоснованны.

30 мая 2022 г. сепаратистские власти в Цхинвали приняли решение отказаться от прежней идеи о проведении референдума о присоединении Южной Осетии к Российской Федерации. Решение об организации запланированного на 17 июля голосования принял предыдущий лидер Анатолий Бибилов, что было связано прежде всего с проводимой им внутренней политикой. Однако, он проиграл майские президентские выборы, и от идеи окончательно отделился его преемник Алан Гаглоев, который тем не менее заверил в дальнейшей поддержке идеи тесной интеграции Цхинвали и Москвы.

Резюме

Реакция Грузии на российскую агрессию на Украину не так удивительна, как описывалось в самом начале. Ход вторжения уменьшил опасения, что после быстрой украинской кампании у России может возникнуть соблазн еще раз вмешаться в другой регион, например в Грузию.

Российско-украинская война углубляет антагонизмы в – и без того непростую – политическую ситуацию в Грузии. Снятая и на практике нейтральная позиция нынешнего правительства в Тбилиси может дать новую энергию оппозиционным группировкам, которые совместно с международным окружением критикуют действия правящей Грузинской мечты. Отсутствие необходимых Брюсселю реформ породило бы, с одной стороны, эскалацию напряженности в грузинском обществе, а с другой, отдалило перспективу интеграции в ЕС и привело к, неизбежному тогда как кажется, сближению с Москвой. Таким образом Грузия находится в решающий момент своих стремлений к интеграции с западным миром.