Przygotowanie kadr wojskowych w Polsce. Inwestujmy w kształcenie oficerów!

Z dużym zainteresowaniem i ciekawością zapoznałem się z informacją o nowym projekcie debaty ukierunkowanej na zidentyfikowanie i analizę trendów i czynników w środowisku bezpieczeństwa w perspektywie 2035 roku. Sztab Generalny WP w ramach projektu Nowe Urządzenie Polskie 2×35 chce wypracować nowe spojrzenie na rozwój Sił Zbrojnych przygotowując je do działania w odpowiedzi na zidentyfikowane wyzwania. Ideą przyświecającą twórcom tego projektu jest generowanie innowacji w obszarze strategii wojskowej, sztuki operacyjnej i taktyki. Określenie w jaki sposób rozwijać kompetencje przywódcze obecnych i przyszłych dowódców. Przyjmując za horyzont czasowy rok 2035 powinniśmy już teraz przygotowywać przyszłych dowódców, którym przypadnie w udziale programować i wdrażać założenia tego projektu.

Podobne podejście do problemu przygotowania kadry dowódczej w swojej strategii określonej mianem Armia 2018 zakłada się w US Army. Amerykanie w dokumencie tym wyróżniają 8 zasadniczych punktów, które mają pozwolić na odbudowę przewagi technologicznej nad potencjalnym przeciwnikiem i zapewnić zwycięstwo w pełnoskalowym konflikcie. W Strategii obok manewru, współdziałania z sojusznikami, wysokiej intensywności konfliktu, stopniowego wdrażania w coraz większym zakresie lądowych i powietrznych systemów bezzałogowych, wprowadzenia nowej taktyki walki na lądzie, morzu, powietrzu i cyberprzestrzeni eksponuje się jakość dowodzenia – dbałość o żołnierzy kształtowanie nowego typu lidera – przywódcy o wysokich zdolnościach dowódczych na poziomie taktyczno – operacyjnym.

Z prezentowanych powyżej koncepcji nasuwa się zatem wniosek „Kształcić kadrę dowódczą”, bo tyko doskonale przygotowani oficerowie będą w stanie zrealizować zakładane cele.

Jak zatem przebiega proces przygotowania i rozwoju oficerów w SZ RP[1]?

Składa się on z kilku etapów :

• etap pierwszy, akademia wojskowa – uzyskanie tytułu zawodowego magistra – mianowanie na pierwszy stopień oficerski podporucznika
• etap drugi, do stopnia kapitana – ukończenie kursów kwalifikacyjnych od 3 tygodni do 2,5 miesięcy;
• etap trzeci, wyznaczenie na pierwszy stopień oficera starszego – majora/komandora podporucznika – wymagane jest ukończenie studiów podyplomowych w uczelni wojskowej lub posiadanie tytułu naukowego doktora;
• etap czwarty, wyznaczenie na stopień podpułkownika/komandora porucznika – ukończenie 4. miesięcznego Wyższego Kursu Sztabowego/ Kursu Dowódców Batalionów;
• etap piąty, wyznaczenie na stopień pułkownika/komandora – ukończenie 2. semestrowego Wyższego Kursu Operacyjno – Strategicznego;
• etap piąty, wyznaczenie na wyznaczenie na stopień generała brygady/ kontradmirała – ukończenie Podyplomowych Studiów Polityki Obronnej;

W mojej ocenie kluczowym dla dalszego rozwoju jest etap trzeci – dobre przygotowanie oficerów obejmujących stanowisko zaszeregowane do stopnia majora. Jest to pula stanowisk od szefa sztabu batalionu poprzez stanowiska w sztabach brygad i dywizji wymagające rzetelnej i szerokiej wiedzy taktyczno – operacyjnej. Oficerowie zajmujący te stanowiska powinni posiąść wiedzę z zakresu historii sztuki wojennej, teorii i praktyki sztuki operacyjnej i taktyki, posiąść umiejętność planowania działań bojowych batalionu – brygady oraz poznać zasady działania dywizji, w przeciwnym razie nie będą rozumieli roli miejsca i zadań batalionu, brygady czy dywizji w ugrupowaniu bojowym/operacyjnym. Ukończenie rzetelnych studiów podyplomowych, poznanie klasycznych kanonów sztuki operacyjnej i taktyki pozwoli na samodzielne wyciąganie wniosków jak prowadzić działania taktyczne i operacyjne stosownie nowych wyzwań i nowoczesnych środków walki, jak optymalnie wykorzystać pododdziały/oddziały na współczesnym, a przede wszystkim przyszłym polu walki. Zdobyta wiedza zapewni, że kolejne kursy to faktyczne poszerzenie, uszczegółowienie i usystematyzowanie wiedzy zdobytej w czasie studiów podyplomowych poszerzonej o doświadczenia na zajmowanych stanowiskach.

Jak zatem w świetle przyjętych zasad przebiega proces kształcenia w etapie trzecim. Studia stacjonarne podyplomowe wymagane do objęcia stanowiska o stopniu etatowym majora są organizowane w Wojskowej Akademii Technicznej – dwa semestry, Akademii Marynarki Wojennej – dwa semestry i Akademii Sztuki Wojennej – Podyplomowe Studia Operacyjno – Taktyczne (POST) – cztery semestry(ponadto absolwenci tych studiów otrzymują tytuł Oficera Dyplomowanego Sił Zbrojnych RP). Niestety „ustawa o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych” określa, że na równi ze świadectwami lub dyplomami uczelni wojskowych są traktowane świadectwa lub dyplomy zagranicznych oraz krajowych szkół i uczelni[2]. Dobrze będzie jeżeli absolwenci uczelni zagranicznych będą posiadali dyplomy uczelni wojskowych. Natomiast ustawa nie wyklucza też kończenie studiów w uczelniach cywilnych. Uczelnie cywilne nie przygotują oficerów do wykonywania zadań na stanowiskach dowódczych i sztabowych, choć ich dyplom formalne spełnia wymóg określony w ustawie i umożliwia wyznaczanie oficerów na stanowiska o stopniu etatowym majora. Przy wyznaczaniu na stanowiska dyplomy studiów stacjonarnych uczelni wojskowych są równoważne z dyplomami studiów zaocznych tych uczelni, ale także uczelni cywilnych, co wydaje się mało korzystne dla dobra SZ. Na etapie programowania Podyplomowych Studiów Operacyjno – Taktycznych w Akademii Sztuki Wojennej poprzednio Akademii Obrony Narodowej zarówno Sztab Generalny Wojska Polskiego, Dowództwo Generalne Rodzajów SZ oraz AON/WSzWoj wnioskowali by uporządkować ten problem .

Z przykrością należy stwierdzić, że PSOT w ASzWoj nie cieszy się popularnością wśród kandydatów na studia podyplomowe – dwie promocje 2018 i 2019 rok to około 50 oficerów dyplomowanych przy dużych kłopotach z wytypowaniem chętnych kandydatów mimo, że ASzWoj była gotowa przyjąć dwukrotnie więcej studentów i były takie potrzeby SZ. Zapewne główne powody to: przeniesienie do rezerwy kadrowej na okres dwóch lat studiów w Warszawie (Rembertowie)- a więc dojazdy do domu jedynie na weekend, a po ukończeniu studiów wyznaczenie na nowe stanowisko nie zawsze w dotychczasowym garnizonie. Czy zatem nie jest wygodniej pozostać w „strefie komfortu” i ukończyć dowolne zaoczne studia podyplomowe na uczelni cywilnej i w świetle ustaw aspirować do obejmowania kolejnych stanowisk? Skutkuje to tym, że oficerowie nie posiadają dostatecznej wiedzy fachowej. Odbija się to na jakości ich służby, co widać szczególnie w czasie ćwiczeń taktycznych. Mimo 3-4 lat służby na zajmowanych stanowiskach skierowani na Wyższy Kurs Sztabowy, czy kurs dowódców batalionów nie mogą znaleźć wspólnego „języka” nie tylko z nauczycielami akademickimi, ale i młodszymi kolegami, studentami nawet pierwszego roku Podyplomowych Studiów Operacyjno – Taktycznych. Powoduje to, iż kursy te trzeba rozpoczynać od „przypomnienia” wiedzy, którą powinni posiąść w czasie studiów podyplomowych w uczelni wojskowej najlepiej w ASzWoj.

Jakie działania należy podjąć zapewnić jak najlepsze przygotowanie kadry dowódczej? Te najważniejsze to :

• dyplom uczelni cywilnej honorować tylko wówczas gdy zakres wiedzy jest zgodny z wymogami określonymi w karcie opisu stanowiska i potrzebami SZ, a potrzebnych studiów nie ma na uczelni wojskowej;
• wytypować pulę stanowisk dowódczych i sztabowych które mogą być objęte tylko przez oficerów dyplomowanych. Zdaje sobie sprawę, że to co w przeszłości było stosowane w pragmatyce kadrowej dziś jest nie akceptowalne. Wiele lat temu w etach jednostek były tak zwane „stanowiska akademickie” przewidziane dla oficerów dyplomowanych i niemożliwym było, aby stanowisko szefa sztabu pułku/brygady, czy starszego oficera operacyjnego/starszego specjalisty w sztabie dywizji objął oficer, który nie ukończył Akademii Sztabu Generalnego/Akademii Obrony Narodowej czy tożsamej uczeni zagranicznej. W drugiej połowie lat 90. ubiegłego wieku nawet dowódca batalionu musiał ukończyć akademię wojskową o kierunku dowódczo sztabowym i posiadać tytuł oficera dyplomowanego. Wymaga to dokonanie stosownych zapisów w etacie jednostki i karcie opisu stanowiska oraz rygorystycznego przestrzegania przyjętych zasad. Zdaje sobie sprawę, że takie działanie wymaga perspektywy czasowej bo przy tak małej liczbie absolwentów będzie to wymagało kilku – kilkunastu lat. Jestem jednak przekonany, że po wprowadzeniu powyższych rozwiązań nie będzie kłopotu ze skierowaniem na Podyplomowe Studia Operacyjno – Taktyczne w ASzWoj najlepszych, wytypowanych przez dowódców kandydatów, a wielu ambitnych oficerów będzie zabiegało o przyjęcie na studia, a tytuł oficera dyplomowanego będzie faktyczną nobilitacją i zaszczytem.
• rozważenia wymaga współdziałanie WAT i AMW w zakresie uczestnictwa studentów tych uczelni w ćwiczeniach organizowanych dla studentów w ASzWoj; pozwoli to na poszerzenie wiedzy taktycznej przez studentów studiów dwusemestrowych. Ważnym elementem jest również ujednolicenie wymagań i procedur, bo w przyszłości oficerowie ci będą pracowali wspólnie w osadzie tych samych stanowisk dowodzenia.

Podsumowując, Akademia Sztuki Wojennej jest główną i najlepszą krajową uczelnią wojskową przygotowującą oficerów na poziomie taktycznym, operacyjnym i strategicznym. Kluczowym zatem jest by jak najwięcej oficerów było absolwentami dwuletnich Podyplomowych Studiów Operacyjno – Taktycznych posiadających tytuł oficera dyplomowanego SZ i to oni powinni zajmować kluczowe stanowiska dowódcze w Siłach Zbrojnych. To oni będą realizatorami potrzebnego dla rozwoju SZ programu NUP 2x 35, ponieważ bez znajomości klasycznych zasad sztuki wojennej, nie można rozwijać taktyki, sztuki operacyjnej i strategii stosownie do nowych wyzwań, tak by przygotować SZ do wojny, takiej, jakiej jeszcze nie było.

Autor: gen. dyw. Jerzy Michałowski

[1] Ustawa z dnia 11 wrzenia 2003 roku o służbie żołnierzy zawodowych Dz.U. 2003 Nr 179 poz. 1750

[2] Tamże. podpunkt 1 ustęp 3