CYBERPRZEMOC – POTRZEBY ROZWIĄZAŃ LEGISLACYJNYCH W POLSCE?

Cyberprzemoc – czyli?

Pomimo, iż w polskim porządku prawnym nie ma definicji prawnej cyberprzemocy,
a także brak jednoznacznych przepisów prawnych regulujących to zjawisko, to niewątpliwie stanowi poważne wyzwanie dla każdej grupy społecznej, bez względu na wiek, płeć czy status społeczny. Pandemia spowodowała przeniesienie większości aktywności do sieci: praca, nauka, zainteresowania, kontakty międzyludzkie, zwiedzanie itp. Niestety, tym samym dramatycznie wzrosła przemoc wśród dzieci, młodzieży oraz osób dorosłych. Cyberprzemoc może mieć różne oblicza i wiele konfiguracji funkcjonowania w przestrzeni internetowej.

Kluczowe pozostaje zapoznanie ze zjawiskiem cyberprzemocy, w tym rodzajami agresywnych działań w sieci, rozpoznawanie niepokojących sygnałów i symptomów niebezpieczeństwa, poznawanie sposobów zapobiegania niebezpiecznym sytuacjom oraz możliwości prawnej ochrony. Problem występowania cyberprzemocy spowodował wzrost zachowań niezgodnych z przepisami prawa lub zasadami współżycia społecznego. Szczególnie narażeni na negatywne zjawiska i zachowania w sieci o znamionach przestępstwa są młodzi ludzie, dla których opinia innych, „życie w sieci”, komentarze znajomych itp. są kluczowe.

Dlaczego?

Pomimo możliwości ochrony prawnej, zarówno w aspekcie postępowania cywilnego, karnego lub też obu form, występowanie cyberprzemocy jest nagminne. Badania z 2019 roku już wówczas wskazywały, iż:

• 52% młodych ludzi miało do czynienia z przemocą werbalną w Internecie lub
  poprzez telefon komórkowy
• 47% dzieci doświadczyło wulgarnego wyzywania
• 21% poniżania, ośmieszania i upokarzania
• 16% straszenia i szantażowana
• 57% internautów, dzieci i młodzieży w wieku 12-17 przynajmniej raz było obiektem zdjęć lub filmów wykonanych wbrew ich woli
• 32% spośród nastolatków doświadczających przemocy w sieci nie szukało pomocy
  i nie zgłaszało tego faktu nikomu
• 84 % badanych rodziców wyraziło przekonanie, iż ich dzieci nie doświadczyły przemocy słownej w sieci.^[2]

Dane pokazują, iż problem jest realny i wymagający pilnej reakcji ze stronnych dorosłych, osób odpowiedzialnych za bezpieczeństwo dzieci i młodzieży w sieci.

Prawo?

Polskie prawo przewiduje ochronę w przypadku cyberprzemocy np. art. 119 § 1 K.K.^[4] (co do stosowania groźby karalnej ze względu na rasę, pochodzenie narodowe lub etniczne, wyznanie bądź bezwyznaniowość i przynależność polityczną), art. 256 § 1 K.K. (co do publicznego nawoływania do nienawiści z powodu rasy, pochodzenia narodowego lub etnicznego, wyznania bądź bezwyznaniowości) czy art. 257 K.K. (co do publicznego znieważenia z powodu powyższych cech. Niestety, nadal zauważalny jest brak uregulowań prawnych w zakresie: niepełnosprawności, wieku, orientacji seksualnej i tożsamości płciowej, pomimo, iż zmiana prawa w tym zakresie zalecana jest Polsce przez Europejską Komisję Przeciwko Rasizmowi i Nietolerancji). Oczywiście istnieje możliwość dochodzenia praw na drodze cywilnej, jednak z punktu widzenia prawa karnego – luka jest bardzo widoczna. Podobnie wygląda sytuacja
w kwestii „trollowania” (nieprzyjaznego, wrogiego zachowania wobec innych użytkowników Internetu itp.), które jest nagminne i powoduje ogromną dewastację w debacie publicznej oraz kontaktach międzyludzkich. Podobnie, jeśli chodzi o prawną ochronę wizerunku, która powinna znaleźć się w Kodeksie Karnym. Istotnym jest, iż cyberprzemoc i poczucie bezkarności, bądź małego zagrożenia karą powoduje nagminność negatywnych zachowań,
a w konsekwencji dalekosiężnych konsekwencji w życiu osób pokrzywdzonych – ofiar cyberprzemocy, jak: depresje, nerwice, stany lękowe, autoagresje, próby samobójcze, czy ataki na sprawców cyberprzemocy etc.^[5]

Co należy zrobić?

Z pewnością nieodzowne jest kształtowanie kultury bezpieczeństwa poprzez budowanie świadomości związanej z cyberprzemocą. Ponadto w procesie przeciwdziałania cyberprzemocy istotny jest nacisk na znajomość przepisów prawnych, możliwych procedur oraz wykazu instytucji wspierających, a także wypracowanie standardów bezpieczeństwa eliminujących bądź minimalizujących skutki cyberprzemocy. Konieczne są wyżej wspomniane zmiany dotyczące odpowiedzialności karnej sprawców m.in. w zakresie „trollowania” oraz ochrony wizerunku, a także uregulowań prawnych w zakresie ochrony ofiar ze względu na ich: stopień niepełnosprawności, wiek, orientację seksualną i tożsamość płciową. Ponadto nieodzowne jest zdefiniowanie pojęcia cyberprzemocy.

^[2] Źródło dane: https://naftowka.pl/2019/10/17/cyberprzemoc-cybermobbing-cyberbullying-agresja-elektroniczna/

^[3] Źródło foto:https://nt.interia.pl/internet/news-cyberprzemoc-niszczy-psychike-dziecka,nId,2631557

^[4] https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU19970880553/U/D19970553Lj.pdf

^[5] https://www.gov.pl/web/cyfryzacja/cyberbezpieczenstwo

^[6] Źródło foto: https://pl.freepik.com/premium-zdjecie/smutna-i-kobieca-nastolatka-cierpi-na-cyberprzemoc-z-komputerem-typu-tablet-i-laptop_11989969.htm#page=1&query=cyberprzemoc&position=6