CO Z TĄ STRATEGIĄ BEZPIECZEŃSTWA RP? – CZĘŚĆ 1

Pierwsza część rozważań nad Strategią Bezpieczeństwa Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej

Obowiązkiem organów państwa jest zapewnienie obywatelom dobrej godnej egzystencji w warunkach zapewniających realizację praw człowieka. Do takich praw zaliczamy m.in.: prawo do życia, ochrony zdrowia, pomocy socjalnej, decydowania o swoim życiu, prawo do uczestniczenia i organizowania pokojowych manifestacji, dostęp do informacji o działaniach władz i osób publicznych oraz wiele innych. Wymieniłem tylko te, które bezpośrednio dotyczą obecnej sytuacji epidemicznej i politycznej w Polsce i na świecie.

Obowiązki te powinny być realizowane na wszystkich szczeblach organizacji państwa od władz centralnych tj. Prezydenta RP, Sejmu, Senatu, Rządu, wojewodów, aż po samorządy różnych szczebli do gminy włącznie.

Obowiązki te zostały opisane dość dokładnie w wielu aktach prawnych. Z ich wykazem choć niekompletnym można zapoznać się na stronie Biura Bezpieczeństwa Narodowego.

NARODOWE AKTY PRAWNE I DOKUMENTY STRATEGICZNE

• Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej

• Ustawa o powszechnym obowiązku obrony RP

• Ustawa o stanie wojennym oraz o kompetencjach Naczelnego Dowódcy Sił Zbrojnych i zasadach jego podległości konstytucyjnym organom

• Ustawa o stanie klęski żywiołowej

• Ustawa o stanie wyjątkowym

• Ustawa o Policji

• Ustawa o zarządzaniu kryzysowym

• Reforma systemu kierowania i dowodzenia – Ustawa o zmianie ustawy o urzędzie Ministra Obrony Narodowej oraz niektórych innych ustaw

• Reforma systemu kierowania obroną państwa – Ustawa o zmianie ustaw powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej oraz niektórych innych ustaw

• Strategia Bezpieczeństwa Narodowego RP

• National Security Strategy of the Republic of Poland

• Strategia rozwoju systemu bezpieczeństwa narodowego Rzeczypospolitej Polskiej 2022

• Biała Księga Bezpieczeństwa Narodowego RP

• White Book of the National Security of the Republic of Poland

• Strategiczna Koncepcja Bezpieczeństwa Morskiego RP

• Doktryna Cyberbezpieczeństwa RP

• Schemat – Hierarchia zasadniczych, narodowych dokumentów dotyczących obronności (stan na październik 2013 r.)

MIĘDZYNARODOWE AKTY PRAWNE I DOKUMENTY STRATEGICZNE

• Rezolucja Rady Bezpieczeństwa ONZ nr 1973 z 17 marca 2011 r.

• Rezolucja Rady Bezpieczeństwa ONZ w sprawie terminowego zniszczenia zapasów

broni chemicznej w Syrii

• Strategia bezpieczeństwa UE, 2003 r.

• Traktat Północnoatlantycki i ustawa o jego ratyfikacji

• Deklaracja szczytu walijskiego (tłumaczenie)

• Chicago Summit Declaration

• Deklaracja o wspólnych zdolnościach obronnych przyjęta przez szefów państw i rządów na szczycie NATO w Chicago

• Koncepcja Strategiczna NATO – tłumaczenie

• Deklaracja w sprawie współpracy strategicznej między Rzeczpospolitą Polską a Stanami Zjednoczonymi Ameryki

• Wspólna Deklaracja Prezydentów o Współpracy Obronnej w zakresie obecności sił zbrojnych USA na terytorium RP

Nie bez kozery wyróżniłem „Strategię Bezpieczeństwa Narodowego RP” i Uczyniłem tak, ponieważ jest to najnowszy dokument o charakterze strategicznym (zatwierdzona 12 maja br. przez Prezydenta RP).

W I filarze tego dokumentu w rozdziale „Zarządzanie Bezpieczeństwem Narodowym” czytamy:

„1. Zintegrowanie zarządzania bezpieczeństwem narodowym, w tym kierowania obroną państwa oraz budowanie zdolności adaptacyjnych:

1.1 Zintegrować system zarządzania bezpieczeństwem narodowym, w tym kierowania obroną państwa, umożliwiając połączenie procesów, procedur i praktyk działania, poprzez scalenie dotychczas funkcjonujących systemów, w szczególności kierowania bezpieczeństwem narodowym, zarządzania kryzysowego oraz cyberbezpieczeństwa. Zapewnić zdolność do szybkiej adaptacji wobec pojawiających się nowych wyzwań i zagrożeń oraz identyfikacji szans.

1.2 Stworzyć ponadresortowy mechanizm koordynacji zarządzania bezpieczeństwem narodowym poprzez utworzenie komitetu Rady Ministrów, odpowiedzialnego na poziomie strategicznym za rozpatrywanie spraw z zakresu polityk, strategii i programów w obszarze zarządzania bezpieczeństwem narodowym, w sposób zapewniający spójność i konsekwentną ich realizację oraz jego powiązanie z nową rolą i kompetencjami Rządowego Zespołu Zarządzania Kryzysowego i Rządowego Centrum Bezpieczeństwa.

…..

1.8 Zapewnić, w ramach kompleksowego i zintegrowanego systemu bezpieczeństwa narodowego, na wszystkich poziomach administracji rządowej i samorządowej, spójność planowania cywilnego oraz planowania obronnego, a także możliwość selektywnej realizacji zadań, stosownie do potrzeb.

Do realizacji powyższych działań zostanie opracowana ustawa o zarządzaniu bezpieczeństwem narodowym”.

Wydawałoby się, że obecny stan zagrożeń, które przedstawiono w części „Środowisko bezpieczeństwa” zobliguje wszystkie odpowiedzialne osoby i instytucje do bardzo szybkich działań celem realizacji założeń strategii.

Działania legislacyjne związane z bezpieczeństwem obywateli są już i tak znacznie opóźnione. Od wielu lat mamy do czynienia z niemocą prawną dotyczącą w szczególności opracowania zasad działania i przełożenia tego na język prawny w zakresie Obrony Cywilnej. Mimo, że taka formacja formalnie istnieje to praktycznie jej zadania realizuje jedynie Straż Pożarna, która przejęła też niemal wszystkie fundusze. Nadmienić należy, że zadania Obrony Cywilnej to nie tylko gaszenie pożarów. W ustawie o powszechnym obowiązku obrony w art. 137. Czytamy, że „Obrona cywilna ma na celu ochronę ludności, zakładów pracy i urządzeń użyteczności publicznej, dóbr kultury, ratowanie i udzielanie pomocy poszkodowanym w czasie wojny oraz współdziałanie w zwalczaniu klęsk żywiołowych i zagrożeń środowiska oraz usuwaniu ich skutków”.

Zastanówmy się w jaki sposób realizowany jest jeden z najważniejszych dokumentów pod względem bezpieczeństwa państwa (Strategia …), a przynajmniej jego część.

Po przyjęciu tego dokumentu (12.05.2020 r.) już 26.05.2020 r. Szef Biura Bezpieczeństwa

Narodowego Paweł Soloch na stronie internetowej BBN informował: „Powstał zespół, który opracuje założenia ustawy o zarządzaniu bezpieczeństwem narodowym, w połowie czerwca ma je przekazać stronie rządowej pracującej nad projektem tej ustawy”. „Jest zgoda, że nadrzędnym dokumentem powinna być Strategia Bezpieczeństwa Narodowego” – powiedział Soloch, zaznaczając, że „obecnie faktycznie nie jest ona skorelowana ze strategiami poszczególnych ministerstw czy sektorów aktywności państwa”. „Strategie często są wzajemnie sprzeczne, co powoduje chaos i daje możliwość dowolnej interpretacji pewnych zadań; zdarza się, że są podejmowane działania, które albo się wzajemnie blokują, albo wykluczają, albo dublują koszty” – zaznaczył szef BBN”. …..

„Przygotowywana ustawa ma opisywać zintegrowany system zarządzania bezpieczeństwem. „Wciąż mamy do czynienia z rozwiązaniami resortowymi czy silosowymi” – powiedział Soloch, dodając, że chodzi o ich ujednolicenie począwszy od relacji prezydent-rząd, schodząc do niższych szczebli administracji państwowej. Za niezwykle istotne uznał – rekomendowane w Strategii – powołanie rządowego komitetu ds. bezpieczeństwa narodowego – ponadresortowego ciała, którego rolą będzie ujednolicanie polityk poszczególnych resortów w sprawach bezpieczeństwa”.

Po takich zapowiedziach nie mogłem doczekać się powstania zapowiadanej przez Strategię i BBN ustawy.

Niestety w międzyczasie mieliśmy do czynienia z chaosem związanym z organizacją wyborów prezydenckich w Polsce. Szef BBN 10.07.2020 r. dla Defence.24 „wyraził nadzieję, że po wyborach ruszą dalsze prace nad projektem ustawy o zarządzaniu bezpieczeństwem narodowym. BBN przekazało rekomendacje kancelarii premiera, która ma opracować propozycje legislacyjne”.

Wcześniej tj. 01.06.2020 r. wydane zostało Zarządzenie Nr 78 Prezesa Rady Ministrów z dnia 1 czerwca 2020 r. w sprawie Międzyresortowego Zespołu do spraw opracowania projektu ustawy o zarządzaniu bezpieczeństwem narodowym.

W jego skład weszli:

1) przewodniczący – Prezes Rady Ministrów;

2) wiceprzewodniczący: minister właściwy do spraw wewnętrznych, Minister Obrony Narodowej, Minister – Członek Rady Ministrów – Szef Kancelarii Prezesa Rady Ministrów;

3) pozostali członkowie – sekretarze albo podsekretarze stanu wyznaczeni przez: ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania, ministra właściwego do spraw finansów publicznych, ministra właściwego do spraw gospodarki, ministra właściwego do spraw budownictwa, planowania i zagospodarowania przestrzennego oraz mieszkalnictwa, ministra właściwego do spraw aktywów państwowych, ministra właściwego do spraw gospodarki morskiej, ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego, ministra właściwego do spraw informatyzacji, ministra właściwego do spraw klimatu, ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyższego i nauki, ministra właściwego do spraw pracy, ministra właściwego do spraw rolnictwa, ministra właściwego do spraw kultury fizycznej, ministra właściwego do spraw rozwoju regionalnego, ministra właściwego do spraw zagranicznych, Ministra Sprawiedliwości, ministra właściwego do spraw środowiska, ministra właściwego do spraw łączności, ministra właściwego do spraw zdrowia.

Do zadań rady należą: opracowanie harmonogramu prac Zespołu, opracowanie projektu ustawy o zarządzaniu bezpieczeństwem narodowym.

W tak zwanym międzyczasie zapewne z zupełnie innych powodów niż bezpieczeństwo państwa choć tak to uzasadniano – premier Morawiecki powołał Zarządzeniem nr 162 z dnia 9 października 2020 r. na stanowisko wicepremiera – Jarosława Kaczyńskiego, który stanął na czele Komitetu Rady Ministrów do spraw Bezpieczeństwa Narodowego i Spraw Obronnych.

Do zadań nowego Komitetu zapisanych w cytowanym zarządzeniu należą m.in.:

1) dokonywanie analiz w zakresie dotyczącym spraw wewnętrznych, porządku publicznego, obronności oraz wymiaru sprawiedliwości, w tym dotyczących praworządności podejmowanych decyzji;

2) zapewnienie koordynacji wykonywania przez Radę Ministrów i inne organy administracji rządowej zadań w zakresie bezpieczeństwa i obrony państwa;

3) rozpatrywanie projektów aktów prawnych oraz innych dokumentów rządowych o istotnym wpływie na zagadnienia bezpieczeństwa i obrony państwa;

4) zapewnienie koordynacji działań organów administracji rządowej mających na celu przygotowanie projektów aktów prawnych oraz innych dokumentów rządowych dotyczących bezpieczeństwa i obrony państwa, a także rozpatrywanie rozbieżności powstałych w toku uzgadniania projektów tych dokumentów oraz przygotowywanie projektów rozstrzygnięć tych rozbieżności;

5) zlecanie Rządowemu Centrum Legislacji sporządzania stanowisk prawnolegislacyjnych dotyczących projektów aktów prawnych w zakresie bezpieczeństwa i obrony państwa;

6) analizowanie rządowej polityki bezpieczeństwa i obrony państwa, w tym inicjatyw wymagających współpracy międzyresortowej, oraz wypracowywanie rozwiązań w zakresie spójności tej polityki i przedstawianie ich Radzie Ministrów;

7) wypracowywanie projektów rozwiązań organizacyjno-funkcjonalnych dotyczących bezpieczeństwa i obrony państwa;

(….)

9) analizowanie i wypracowywanie propozycji udoskonalania systemu zarządzania bezpieczeństwem.

Od czasu przyjęcia Strategii Bezpieczeństwa … – powołano już dwa wieloosobowe ciała oraz jednego członka rządu w randze wicepremiera. Niestety jak dotychczas – mimo upływu sześciu miesięcy nie znalazłem żadnego produktu tych ciał.

Powstanie zintegrowanego sposobu zarządzania sytuacjami kryzysowymi i kryzysami w Polsce jest bardzo istotne. Na zajęciach z tych tematów studenci często pytają dlaczego jeszcze tego nie zrobiono? i jak funkcjonuje Obrona Cywilna w Polsce? Odpowiedź na te pytania nie jest prosta w relacjach z inteligentnymi ludźmi, których nie przekonają płaskie populistyczne słowa.

Od wielu lat pracowałem na rzecz bezpieczeństwa państwa. Ja również chciałbym uzyskać odpowiedź czy zacne gremia powołane dla realizacji Strategii praktycznie działają? Czy realizują założenia strategii i kiedy poznamy efekty ich działań w postaci ustaw?

Czasu już nie mamy. Zdarzenia związane z żywiołami, sytuacją międzynarodową, a przede wszystkim z pandemią pokazują, że w kwestii czasu jesteśmy pod kreską.

Negatywne efekty braku procedur, koordynacji działań, zdolności do reagowania na kryzys, rozdrobnienie decyzyjności i odpowiedzialności odczuwają Polacy bardzo boleśnie.

Instytut Bezpieczeństwa i Rozwoju Międzynarodowego chętnie włączy się do konsultacji, a nawet prac nad ustawą wymienioną w strategii. Posiadamy w swoich szeregach specjalistów posiadających przygotowanie teoretyczne oraz doświadczenie praktyczne w tworzeniu aktów prawnych, tworzeniu procedur bezpieczeństwa w tym SOP (specjalnych procedur operacyjnych). Nasi eksperci byli zatrudnieni na kierowniczych stanowiskach w służbach i instytucjach związanych z bezpieczeństwem państwa i obywateli.