CO Z TĄ STRATEGIĄ BEZPIECZEŃSTWA RP? – CZĘŚĆ V

Piąta część rozważań nad Strategią Bezpieczeństwa Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej.

Kilka uwag na temat ochrony środowiska w Polsce – oczywiście nie jest to kompleksowa ocena, a jedynie przyczynek do dyskusji na ten temat.

Umieszczenie ochrony środowiska w Strategii Bezpieczeństwa RP wskazuje, że jest to priorytetowe działanie dla obecnego oraz następnych rządów, które będą realizowały tę strategię. O konieczności ochrony środowiska mówi również Konstytucja RP.

„Art. 74. Ochrona środowiska jako obowiązek władz publicznych”

1. Władze publiczne prowadzą politykę zapewniającą bezpieczeństwo ekologiczne współczesnemu i przyszłym pokoleniom.

2. Ochrona środowiska jest obowiązkiem władz publicznych.

3. Każdy ma prawo do informacji o stanie i ochronie środowiska.

4. Władze publiczne wspierają działania obywateli na rzecz ochrony i poprawy stanu środowiska”. ⁱ

W Strategii (…) uwypuklono pięć zasadniczych aktywności państwa w tej dziedzinie:

„1. Stworzyć warunki do skutecznego egzekwowania przepisów w zakresie ochrony środowiska.

2. Stworzyć spójną politykę ochrony, odbudowy i zagospodarowania zasobów wodnych z uwzględnieniem bezpieczeństwa żywnościowego kraju.

3. Zintensyfikować działania na rzecz walki ze smogiem, rozwijać elektromobilność i wykorzystanie paliw alternatywnych, wspierać rozwój energetyki opartej na wykorzystaniu bezemisyjnych źródeł energii oraz usprawnić gospodarkę odpadami.

4. Dostosować politykę i działania państwa do celów klimatycznych, uzgodnionych na forum organizacji międzynarodowych, związanych z transformacją energetyczną i osiągnięciem neutralności klimatycznej, w sposób uwzględniający specyfikę kraju oraz maksymalizujący ich pozytywny wpływ na poziom życia obywateli, rozwój gospodarczy kraju i konkurencyjność gospodarki, z wykorzystywaniem szans wynikających z wdrażania nowych technologii produkcji energii.

5. Dążyć do zachowania wszystkich funkcji środowiska naturalnego, w tym lasów jako jednego z kluczowych elementów bezpieczeństwa ekologicznego kraju”. ⁱⁱ

Jak wygląda realizacja Strategii w praktyce.

Przeglądając zmiany w polskim prawie wydaje się, że rzeczywiście zmienia się ustawy, które związane są z ochroną środowiska. Nie zawsze zmienia się je na korzyść tegoż środowiska, ale działania są podejmowane. Nie sposób wymienić wszystkich aktów prawnych, wspomnę jedynie, że zmiany odbywają się w takich dziedzinach jak: ustawa o biopaliwach i biokomponentach, prawo ochrony środowiska, ustawa o termomodernizacji i remontach, o usługach i sieciach telekomunikacyjnych, ustawa o opakowaniach i odpadach, prawo wodne, przeciwdziałanie marnotrawieniu żywności, handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych, o bateriach i akumulatorach, odpadach wydobywczych i kilka innych.

Cześć z ostatnio wprowadzanych zmian ma charakter kosmetyczny, redakcyjny i nie mają istotnego znaczenia dla idei ochrony środowiska. Inne rozwiązania wprowadzone wcześniej okazują się dalekie od dobrego ustawodawstwa. Na przykład ustawa z 20.07.2017 r. „Prawo wodne”, z dniem 01.01.2018 r. powołała nową instytucję Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie. PGW WP powołano m.in. dla poprawy jakości wód polskich, ich wykorzystania, działań przeciwpowodziowych, przeciwdziałanie skutkom suszy, utrzymanie budowli i urządzeń wodnych, kontrola gospodarowania wodami itp. Większość działań PGW WP należy uznać za zasadne i właściwe. Niestety i tę instytucję włączono do systemu łupienia obywateli i pozyskiwania pieniędzy na potrzeby pustawego budżetu. Wprowadzono od 2018 r. opłaty za wodę pobieraną przez Rodzinne Ogrody Działkowe do podlewania upraw i innych roślin. Mało tego interpretacja władz PGW WP spowodowała, że prawdopodobnie nielegalnie pobierano w ogóle lub zawyżone stawki za pobór wód płynących lub podziemnych. Ostatnie orzeczenia sądów administracyjnych mogą spowodować znaczne zwroty pieniędzy ze Skarbu Państwa dla ROD. Pomijam taki „szczegół” jak wydawanie decyzji administracyjnych z naruszeniem prawa. Istotniejsze jest „karanie” dodatkowymi opłatami działkowców, którzy czerpią wodę z przygotowanych przez siebie i za własne pieniądze ujęć, przy pomocy własnych urządzeń i opłacanej przez siebie energii. Rodzinne Ogrody Działkowe na terenie miast poza parkami są jedynymi obszarami bez asfaltu i betonu, przez które przesiąka woda opadowa wykorzystywana przez wszystkich. Rosnące tam i podlewane rośliny oczyszczają powietrze w miastach, produkują tlen, obniżają temperaturę w czasie upałów, stanowią miejsce żerowania dla pszczół produkujących miód. Wydaje się, że działania skierowane przeciwko ROD nie wypełniają ani zapisów Konstytucji, ani nie służą dobrze ochronie środowiska. Realizując strategię należy przemyśleć podejście urzędników państwowych do kwestii ekologii i ochrony tegoż środowiska właśnie.

Wszyscy powinni zrozumieć, że ochrona środowiska to nasze zdrowie i życie. Smog nadal jest bardziej groźny niż Covid-19. Portal „Pulsmedycyny.pl” informował pod koniec 2020 r. o raporcie Europejskiej Agencji Środowiska „Jakość powietrza w Europie – 2020” ⁱⁱⁱ

Wprawdzie w Europie poziom zgonów z powodu smogu z roku na rok spada – niestety nie dotyczy to Polski, gdzie umieralność z tego powodu utrzymuje się na poziomie ok. 50.000 osób. Przypomnę w czasie „pandemii” Coronawirusa w 2020 r. w Polsce z tego powodu oficjalnie zmarło ok. 32.000 osób. Dane te nie są jednak wiarygodne, ponieważ z wielu doniesień medialnych dowiadujemy się o kwalifikowaniu większości zgonów w 2020 r. jako spowodowanych Covid-19, mimo, że pacjenci chorowali na tzw. choroby współistniejące.

W sprawozdaniu zauważono, że długotrwałe narażenie na zanieczyszczenia powietrza powoduje choroby układu krążenia i układu oddechowego, które to choroby uznano za czynniki ryzyka zgonu u pacjentów z COVID-19. Związek przyczynowy między zanieczyszczeniem powietrza a ostrością przebiegu zakażeń COVID-19 nie jest jednak jasny i potrzebne są dalsze badania epidemiologiczne.

W kontekście informacji o tym, że jako kraj jesteśmy w niechlubnej czołówce odnośnie spadku zanieczyszczeń i braku spadku, a wręcz wzrostu umieralności – muszą dziwić dotychczasowe działania rządzących, które nie wpisują się w politykę Unii Europejskiej.

Oczywiście każde państwo i jego obywatele muszą sobie odpowiedzieć na pytanie, co jest dla nas ważniejsze – zdrowie i życie czy dobrobyt i zaspokojenie coraz bardziej wygórowanych potrzeb?

Idealnym rozwiązaniem byłoby znalezienie złotego środka. Tymczasem obserwując wydarzenia w Polsce nie mam wrażenia, abyśmy tegoż złotego środka szukali. Przypominamy sobie rabunkową wycinkę drzew nie tylko w Puszczy Białowieskiej, ale w całej Polsce. O zmarłych w polskiej kulturze mówi się dobrze albo wcale, dlatego nie będę przypominał niesławnego ministra, autora i realizatora przepisów zezwalających na wycinanie niemal wszystkiego co wpadnie w ręce.

Drzewa to zasób naturalny możliwy do spieniężenia ale drzewa to też wytwórcy tlenu oraz katalizatory smogu. Fińscy naukowcy obliczyli, że jedno drzewo pochłania rocznie 6-7 kg CO2, a jeden hektar lasu równoważy roczną emisję spalin czterech samochodów osobowych.

Należałoby zatem wspierać działania proekologiczne i sprzyjające poprawie jakości powietrza oraz klimatowi w ogóle. Bezmyślne wycinanie drzew oraz nakładanie niesłusznych i jak się okazuje bezprawnych danin na działkowców, których rośliny przetwarzają zanieczyszczenia i produkują tlen – nie wpisują się w dobra politykę środowiskową.

Jak donosi portal faktykaliskie.pl – „W tym roku wystawiono na sprzedaż ponad tysiąc metrów sześciennych drewna dębowego, w tym 380 m3 jakości okleinowej. Krotoszyńskie ma niezwykłe walory, co idzie w parze z cenami, jakie płacą kupcy. Jak do tej pory najwyższa kwota, jaką osiągnął surowiec to 5,5 tysiąca złotych za metr sześcienny.” ^iv

W 2019 r. w Ministerstwie Środowiska (obecnie Ministerstwo Klimatu i Środowiska) opracowany został obszerny dokument „Polityka ekologiczna państwa 2023” liczący sobie 356 stron. Nie sposób odnieść się do całości dokumentu dlatego zacytuję cele jakie stawia sobie ministerstwo: „Cele szczegółowe: zrównoważone gospodarowanie wodami, w tym zapewnienie dostępu do czystej wody dla społeczeństwa i gospodarki oraz osiągnięcie dobrego stanu wód; likwidacja źródeł emisji zanieczyszczeń do powietrza lub istotne zmniejszenie ich oddziaływania; ochrona powierzchni ziemi, w tym gleb; przeciwdziałanie zagrożeniom środowiska oraz zapewnienie bezpieczeństwa biologicznego, jądrowego i ochrony radiologicznej; zarządzanie zasobami dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego, w tym ochrona i poprawa stanu różnorodności biologicznej i krajobrazu; wspieranie wielofunkcyjnej i trwale zrównoważonej gospodarki leśnej; gospodarka odpadami w kierunku gospodarki o obiegu zamkniętym; zarządzanie zasobami geologicznymi poprzez opracowanie i wdrożenie polityki surowcowej państwa; wspieranie wdrażania ekoinnowacji oraz upowszechnianie najlepszych dostępnych technik BAT (ang. best available technology – najlepsze dostępne techniki) – przypis autora; przeciwdziałanie zmianom klimatu; adaptacja do zmian klimatu oraz zarządzanie ryzykiem klęsk żywiołowych; edukacja ekologiczna, w tym kształtowanie wzorców zrównoważonej konsumpcji; usprawnienie systemu kontroli i zarządzania ochroną środowiska oraz doskonalenie systemu finansowania”^v

Obecnie publikowany dokument jest rozszerzeniem podobnego z 2017 r. Mam nadzieję, że obecna wersja w korelacji ze Strategią Bezpieczeństwa RP będzie realizowana zupełnie inaczej przynajmniej w niektórych kwestiach.

Kwestie wykorzystania alternatywnych, w stosunku do węgla, źródeł energii w tym do ogrzewania wody i mieszkań częściowo opisałem w poprzednim odcinku rozważań nad Strategią Bezpieczeństwa RP – poświęconym energetyce. Poniżej przykład działań lokalnych zmierzających do poprawy jakości powietrza czyli zastąpienie zasilania ciepłowni miejskiej w Toruniu węglem na gaz. Niestety zmiana ta spowodowała wzrost opłat za dostarczane do domów ciepło o kilkadziesiąt procent. Tak wynika z rachunku otrzymanego przez autora. Mam nadzieję, że przełoży się to na poprawę jakości powietrza. Dodatkowo należy dbać też o ilość i jakość drzewostanu – może tak jak na zdjęciu? Komin ciepłowni w Toruniu – temperatura powietrza minus 15 stopni Celsjusza.

Przypisy:

i https://www.sejm.gov.pl/prawo/konst/polski/kon1.htm

ii https://www.bbn.gov.pl/ftp/dokumenty/Strategia_Bezpieczenstwa_Narodowego_RP_2020.pdf

iii https://pulsmedycyny.pl/smog-w-polsce-coraz-wiecej-zgonow-z-powodu-zanieczyszczenia-powietrza-1101815

iv https://www.faktykaliskie.pl/wiadomosci/ciekawostki/osiaga-na-aukcjach-zawrotne-kwoty-krotoszynska-debina- trafia-w-najodleglejsze-zakatki-swiata,1630.html?fbclid=IwAR0EpLLuD1gycR1y6InOjS5zOGpRfb5Nu8g9ku8ZqmN8TDB0MIa22o3ALwI

v https://bip.mos.gov.pl/fileadmin/user_upload/bip/strategie_plany_programy/Polityka_Ekologiczna_Panstwa /Polityka_Ekologiczna_Panstwa_2030.pdf