Czy Suga Yoshihide odmieni japońską politykę?

Kim jest nowy premier Japonii?

Suga Yoshihide wyłamuje się ze standardów japońskiej polityki. Nie pochodzi z rodziny doświadczonych polityków, nie jest również członkiem żadnej z istniejących wewnątrz Partii Liberalno-Demokratycznej frakcji. Sw4oją przygodę z polityką rozpoczął w 1975 r. jako asystent ówczesnego parlamentarzysty. Po dwunastu latach współpracy zdecydował się rozpocząć własną karierę. Z powodzeniem wystartował w wyborach do rady miasta Yokohama w 1987 r.. Do parlamentu dostał się w 1996 r., startując z drugiego okręgu wyborczego w Kanagawie. Pomimo tego, nigdy nie wyrzekł się swoich korzeni, nie kryjąc swojego pochodzenia w trakcie żadnej z kampanii.

Jego kariera nabrała tempa pod koniec rządów Koizumi Jun’ichirou (2001-2006) oraz w trakcie pierwszej administracji Abe Shinzo (2006-2007). W 2005 r. został wiceministrem spraw wewnętrznych i komunikacji. Po przejęciu stanowiska premiera przez Abe został awansowany na stanowiska ministra tego resortu. Dodatkowo powierzono mu nadzór nad reformą decentralizacyjną. Najwyraźniejszym osiągnięciem z tego okresu było przygotowanie ustawy, która w zamian za wsparcie samorządów oferowała ulgi podatkowe.

Suga nie znalazł się w “odnowionej” administracji Abe z sierpnia 2007 r., ale powrócił do rządu w 2012 r. Wówczas był prawą ręką swojego poprzednika, pełniąc rolę szefa gabinetu premiera. Niektórzy komentatorzy przedstawiają zdolności administracyjne i umiejętność niezależnego zbierania informacji Sugi jako niektóre z przyczyn tak długich i stabilnych rządów Abe. Świadectwem jego dotychczasowej kariery jest udzielone politykowi poparcie. Pomimo wyłamania się z systemu frakcyjnego, w momencie zgłoszenia swojej kandydatury zyskał wsparcie trzech z pięciu głównych stronnictw. Wybory na tymczasowe, trwającą do końca pierwotnej kadencji Abe Shinzo, stanowiska przewodniczącego Partii Liberalno -Demokratycznej, wygrał bez widocznego rywala.

Czy Suga odmieni japońską politykę?

Silne poparcie własnego ugrupowania nie musi jednak być dobrym dla Japonii znakiem. Suga mógł zostać wybrany nie jako najlepszy kandydat do stawienia czoła wyzwaniom, a jako stabilna opcja przejściowa. Krótki mandat w ciężkich dla japońskiej gospodarki czasach może świadczyć o tym, że polityk zostanie wykorzystany, by zebrać negatywne odium konsekwencji nieudanej walki z efektami pandemii. Następnie zostanie wymieniony.

Przed Sugą jako politykiem stoją dwa egzaminy. Pierwszy to ogłoszenie wyborów w odpowiednim, gwarantującym przynajmniej utrzymanie władzy, momencie. Drugi będzie polegał na utrzymaniu poparcia wewnątrz partii i uzyskaniu pełnego mandatu w sierpniu 2021 roku.

Skład utworzonego przez nowego premiera rządu wskazuje, że zamierza on w dużej mierze kontynuować politykę prowadzoną przez swojego byłego przełożonego. W nowej administracji osiem stanowisk nie uległo zmianie, siedmiu politykom przydzielono inne niż wcześniej ministerstwa oraz wprowadzono pięciu nowych ministrów. Japońscy komentatorzy wskazują, że podział stanowisk między członków wewnętrznych frakcji odzwierciedla ich pozycję w partii [1]. W podobny sposób o kontynuacji wcześniejszego kierunku polityki wypowiada się sam Suga. Zobowiązał się zarówno do podtrzymywania kierunków wyznaczonych przez Abe w jego police gospodarczej oraz zagranicznej.

W udzielonych po objęciu urzędu wywiadach premier Japonii chwalił zaangażowaną i umiejętną dyplomację swego poprzednika. Zastrzegł przy tym, że prawdopodobnie nie da rady dorównać w tej kwestii Abe. Wskazał jednak, że zamierza oprzeć się na swoim stylu prowadzenia dyplomacji oraz wsparciu (niezmienionego) ministerstwa spraw zagranicznych oraz swojego byłego przełożonego[2].

Cele nowego rządu Japonii

Suga wskazał również nowe kierunki działań swojej administracji. Wśród pierwszych inicjatyw znalazły się: próba obniżenia opłat telekomunikacyjnych oraz włączenie leczenia niepłodności do procedur objętych państwowym ubezpieczeniem. Zdecydowanie ambitniejszym celem jest reforma administracyjna mająca na celu zaadresowanie biurokratycznego i ministerialnego sekcjonalizmu. Ponadto działania będą miały na celu usprawnienie procesów decyzyjnych, digitalizację oraz deregulację.

Najbardziej widoczne w tym aspekcie działania rządu dotyczą uwypuklonych przez pandemię covid-19 problemów w administracji i gospodarce. Pierwszymi celami stały się wciąż funkcjonujące w japonii faksy oraz praktyka zatwierdzania dokumentów pieczęciami hanko. Do walki z nimi oraz z nadmiernymi wydatkami rządowymi Suga wyznaczył Konou Tarou. Ten doświadczony polityk pełnił w rządzie Abe stanowisko ministra spraw zagranicznych (2017- 2019) i ministra obrony narodowej (2019-2020). Nową rolę Konou można postrzegać na dwa sposoby. Jednym jest znaczący spadek jego pozycji w partii. Drugim, bardziej optymistycznym spojrzeniem, świadectwo wagi, jaką nowy premier zamierza przywiązywać do reform administracyjnych.

Między Seulem i Tokio pozostanie bez zmian

Naprawienie relacji z Koreą Południową będzie stanowiło dużo większy problem. W ciągu rządów Abe do głosu wielokrotnie dochodziły kwestie historyczne. Wątek kobiet pocieszycielek oraz przeprosin(bądź ich braku) za zbrodnie wyrządzone podczas okresu okupacji i drugiej wojny światowej stał się stałym elementem stosunków między państwami. Na wzajemne relacje oddziałuje również wciąż trwający konflikt terytorialny o wyspy Takeshima (jap.)/ Dokdo (kor.).

Szczyt napięć przypadł na 2019 rok. Wówczas za sprawą decyzji koreańskiego sądu, japońskie firma Nippon Steel powinny wypłacić odszkodowanie dla przymusowych pracowników. Stało się to punktem zapalnym, który doprowadził do wzajemnego obniżenia statusu partnera handlowego. W wyniku dalszej eskalacji sporu Moon Jae-in zagroził, że nie przedłuży porozumienia o wzajemnej wymiany informacji wojskowych. O ile współpraca gospodarcza obu państw ucierpiała, to ta w sprawach bezpieczeństwa pozostała nienaruszona[3].

Największym atutem dla Sugi może okazać się to, że nie jest Abe. Przeprowadzone na południowokoreańskim społeczeństwie ankiety wielokrotnie przedstawiały poprzedniego premiera japonii jako najbardziej negatywnie postrzeganego polityka na świecie. Mniejsze negatywne emocje w Korei Południowej wzbudza nawet Kim Dzong Un czy Donald Trump[4]. Z drugiej strony – Suga jest silnie powiązany z poprzednią administracja i może przejąć część skierowanych w jego stronę negatywnych emocji.

Jego pierwsze decyzje wskazują, że Japonia będzie kontynuować asertywną politykę względem Korei Południowej. Podczas rozmowy z Moon Jea-inem Suga zachęcał prezydenta do poprawy wzajemnych relacji. Z drugiej strony, podczas konferencji prasowej premiera Japonii padły dużo twardsze deklaracje. Suga zaznaczył, że nie odwiedzi Korei Południowej, dopóki nie uzyska gwarancji w sprawie zajętego przez sąd majątku Nippon Steel[5]. Obecnie może on być upłynniony w dowolnym momencie na poczet zasądzonej rekompensaty. W 2020 roku planowano w Korei Południowej trójstronny, wzbogacony o Chińską Republiką Ludową, szczyt. Deklaracja Sugi może albo obniżyć rangę szczytu, albo zmusić Moon Jae-ina do ustępstw.

Z pewnością w naprawie relacji nie pomaga również Abe Shinzo. Niedługo po rezygnacji z urzędu, już jako zwykły poseł, odwiedził będący kolejnym elementem napięć na linii Tokio – Seul, chram Yasukuni. Oddał tym samym hołd tym, którzy oddali życie za Japonię (wliczając w to m.in. przestępców wojennych klasy A)[6].

Nowy gabinet i relacja z Chińską Republiką Ludową

Na relacje z Pekinem również wpływa konflikt terytorialny. Spór o przynależność wysp Senkaku(jap.)/ Diayoutai(chin.) przybiera na sile od 2012 roku. W porównaniu do poprzednich lat zmalała ilość poderwań japońskich myśliwców wymuszonych przez samoloty Chińśkiej Armii Ludowo-Wyzwoleńczej. Ta osiągnęła szczyt w 2016 r..[7] Znacznie wzrosła jednak ilość naruszeń wód terytorialnych[8].

Pomimo napięć, w 2018 r. Chiny były największym partnerem gospodarczym Japonii (ok. 20% eksportu i 23% importu.[9]). Od tego czasu oba kontynuowały starania na rzecz zacieśnienia współpracy. Wiosną 2020 r. miało dojść do szczytu Abe – Xi w Japonii, jednak sytuacja epidemiologiczna uniemożliwiła to spotkanie. Japonia potępiła wprowadzenie nowej ustawy bezpieczeństwa, ograniczające niezależność Hongkongu. Pojawiły się wówczas głosy komentatorów wzywających do całkowitego odwołania przekładanego spotkania głów obu państw. Abe nie uległ jednak presji i wybrał intresy gospodarcze zamiast zajęcia stanowczego stanowiska ideologicznego.

Wśród nowych ministrów znalazł się Kishi Nobuo. Jego dotychczasowe działania skupiały się wokół Tajwanu. Był jedną z osób odpowiedzialnych za wizytę obecnej prezydent Republiki Chińskiej, a ówczesnej członek opozycji, Tsai Ing-wen, w 2015 r. Polityk miała wówczas okazję spotkać się z premierem Japonii[10]. W tym roku odwiedził Tajpej dwa razy. W styczniu, by pogratulować wygranych kolejnych wygranych wyborów. Podkreślał wówczas, że Japonia i Tajwan dzielą podobny system wartości. W lipcu, w związku z pogrzebem Lee Teng-hui, raz jeszcze spotkał się z Tsai[11].

Stopień wymiany handlowej między ChRL i Japonią skutecznie zmniejsza możliwości manewru. Pomimo zachęty i wyprowadzenia części japońskich firm z Chin, większość pozostanie aktywna na tamtejszym rynku. Ilość dostępnych w ChRL konsumentów oraz perspektywy wzrostu sprzedaży (m.in. dla japońskich firm motoryzacyjnych) górują nad rządowymi zachętami.

Przejęcie władzy przez Suga Yoshihidę nie odbije się znacząco na obustronnych staraniach o zwiększenie współpracy. W porównaniu do pozycji Abe, swobodę działania nowego premiera ogranicza konieczność wygrania wewnątrzpartyjnych wyborów w przyszłym roku. Również wybór Kishi Nobuo na ministra obrony, pomimo negatywnych reakcji ze strony ChRL, nie jest wyrazem zmiany japońskiej polityki względem Pekinu.

Wybór Sugi, a polityka bezpieczeństwa Japonii

Ten zaś miał na celu zapewnienie kontynuację drogi Japonii ku zwiększaniu zdolności do samoobrony w ramach istniejącej konstytucji. Młodszy brat Abe Shinzo w 2019 r. argumentował za uzyskaniem przez japonię zdolności pierwszego uderzenia we wrogie bazy. Rozwiązanie to pojawiło się jako dalszy element rozbudowy systemu antyrakietowego i ma dotyczyć wyłącznie sytuacji, w których wystrzelenie zagrażającego Japonii pocisku jest nieuniknione. Niedługo przed rezygnacją Abe po raz kolejny zwrócono uwagę na tę propozycję, zaś nowy minister uznał ją za konieczność.

Kishi zapowiedział również zwiększenie wydatków na obronność. W połączeniu ze skurczoną w wyniku pandemii gospodarką prawdopodobnie będzie oznaczało to przekroczenie progu 1% PKB. Część ze środków miałaby zostać przeznaczona na rozwiązanie mające zastąpić wstrzymane prace nad systemem antyrakietowym Aegis On-Shore. Ponadto nowy minister obrony wskazał, w niewyróżniającym go na tle swoich poprzedników stylu, na konieczność zwiększenia możliwości odstraszania i odpowiedzi na zagrożenia przez sojusz japońsko- amerykański.

Podsumowanie

Zastąpienie Abe Shinzo przez Suga Yoshihidę nie odbije się w znaczącym stopniu na japońskiej polityce zagranicznej. Nowy premier nie ma możliwości rozwiązania problemów, które szkodzą relacją Japonii z państwami w regionie. Ponadto aktywność dyplomatyczna nowego premiera z pewnością nie dorówna jego poprzednikowi. Japonia będzie kontynuować drogę ku “normalnemu”, to jest coraz mniej ograniczonemu przez pacyfistyczną konstytucję państwu. Tymczasowy, trwający zaledwie rok, mandat Sugi oraz jego dotychczasowa kariera wskazuje, że to reformy wewnętrzne mogą stanowić pierwsze skrzypce działalności nowego premiera.

_________________________________

[1] Bosack, M. 2020. Breaking down Suga’s picks for his first Cabinet. Japan Times. Dostępne na: https://www.japantimes.co.jp/opinion/2020/09/16/commentary/japan-commentary/yoshihide-suga-cabinet-rundown/

[2] Yamaguchi, M. 2020. Japan PM hopeful says he may need help from Abe on diplomacy.Associated Press. Dostęne na: https://apnews.com/article/shinzo-abe-cabinets-tokyo-diplomacy-elections-43182e43cfccb43f915eccc2fae89fa9

[3] BBC. 2019. South Korea to continue intelligence-sharing pact with Japan. Dostepne na: https://www.bbc.com/news/world-asia-50526883

[4] Jasina, Ł. Pietrewicz, O. 2020. Odcinek 266: „Polityka zagraniczna Japonii po rezygnacji Abe Shinzo”. Państwowy Instutut Spraw MiędzynarodowychDostępne na: https://pism.pl/pism_w_mediach/podcasty/Odcinek_266_Polityka_zagraniczna_Japonii_po_rezy gnacji_Abe_Shinzo

[5] Kyodo News. 2020. Suga won’t visit S. Korea without guarantee on wartime labor row. Dostępne na: https://english.kyodonews.net/news/2020/10/5f0a151cc793-suga-wont-visit-s-korea-without-guarantee-on-wartime-labor-row.html

[6] BBC. 2020. Yasukuni Shrine: Japan’s ex-PM Abe visits controversial memorial. Dostępne na: https://www.bbc.com/news/world-asia-54216632

[7] Ministry of Defense. 2019. Defense of Japan 2019. s.274.

[8] Pataliano, A. 2020. WHAT IS CHINA’S STRATEGY IN THE SENKAKU ISLANDS?. War on the rocks. Dostępne na: https://warontherocks.com/2020/09/what-is-chinas-strategy-in-the-senkaku-islands/

[9]Atlas of Economic Complexity. 2020. Japan. Dostępne na: https://atlas.cid.harvard.edu/explore?country=114&product=undefined&year=2018&tradeDirection=import&productClass=HS&target=Partner&partner=undefined&startYear=undefined

[10] Chen, E. 2017. Japan’s Practical Taiwan Policy. The Diplomat. Dostępne na:https://thediplomat.com/2017/04/japans-practical-taiwan-policy/

[11] Ryall, J. Sow, M. 2020. Taiwan ties of Japan’s new defence minister Nobuo Kishi spark

reaction from China. South China Morning Post. Dostępne na: https://www.scmp.com/week-

asia/politics/article/3101818/taiwan-ties-japans-new-defence-minister-nobuo-kishi-sparks