Europejski plan wychodzenia z pandemii

Pod koniec kwietnia Rada Europejska przyjęła plan działań, których celem jest znoszenie rozmaitych ograniczeń w życiu społecznym i gospodarczym, wprowadzanych w państwach członkowskich UE dla powstrzymania epidemii COVID-19. To nic innego jak strategia wyjścia z pandemii i program powrotu do w miarę normalnego funkcjonowania społeczeństwa i gospodarki. Jednocześnie jest to swojego rodzaju reakcja na brak działań lub spóźnione inicjatywy instytucji UE z początków pandemii, ale także reakcja na nadmiernie egoistyczne i rywalizacyjne działania rządów państw członkowskich z tego okresu.

Pierwszoplanowym celem pozostaje troska o zdrowie i życie obywateli UE, ale aby uniknąć błędów z początków roku przyjęto plan wznawiania działalności gospodarczej i społecznej zakładający „koordynację na szczeblu UE i na szczeblu transgranicznym, przy jednoczesnym uwzględnieniu specyfiki każdego państwa członkowskiego”. Tak więc to rządy państw członkowskich będą decydować o utrzymywaniu lub znoszeniu ograniczeń, ale trzymanie się wspólnego planu ma pozwolić na uniknięcie chaosu i kontrowersji między państwami oraz zapewnić większą ich wzajemną solidarność.

Co zawiera plan? Po pierwsze, kryteria i zasady, które powinny być uwzględniane i stosowane przez państwa przy znoszeniu ograniczeń. Po drugie, środki towarzyszące decyzjom i działaniom związanym z wychodzeniem ze izolacji i dystansu społecznego. Wreszcie po trzecie, formułuje związane z ewentualnymi harmonogramami znoszenia ograniczeń zalecenia dla państw członkowskich.

Wśród tych pierwszych wskazano, aby decyzje znoszące ograniczenia podejmowano wówczas, gdy rozprzestrzenianie się wirusa wyraźnie zmalało lub ustabilizowało i tendencja ta utrzymuje się w dłuższym czasie oraz gdy wystarczające są możliwości systemu opieki zdrowotnej, aby zareagować w przypadku wzrostu zachorować po zniesieniu ograniczeń, w tym także możliwości związanych z tzw. testowaniem na dużą skalę. Przy znoszeniu ograniczeń rządy państw członkowskich powinny uwzględniać kwestie wynikające z charakteru jednolitego rynku UE (przepływ osób, towarów, usług i z związane z tym ponadgraniczne systemy transportowe, itp.). Tym samym rządy, powinny koordynować swoje działania, wzajemnie informować się o zamiarach związanych z odchodzeniem od ograniczeń, a w przypadku wystąpienia nowych potrzeb związanych z nawrotem epidemii powinny wykazać solidarnością w dostępie do systemów opieki zdrowotnej.

Wskazane w tym planie tak zwane środki towarzyszące są działaniami związanymi z trwałym poradzeniem sobie z epidemią CXOVID – 19. Wskazuje się tu na potrzebę stworzenia, wykorzystujących mobilne aplikacje, instrumentów służących obserwowaniu kontaktów i ostrzegania o wzmożonym ryzyku kontaktu z osobami zakażonymi a tym samym przerywaniu łańcucha zakażeń. Zagwarantowana ma być przy tym ochrona danych osobowych i ich usunięcie po opanowaniu epidemii.

Kolejnym środkiem towarzyszącym powinno być zwiększenie możliwości przeprowadzania testów i ujednolicenie metod testowania. Ma to być osiągnięte m.in. poprzez zwiększenie potencjału diagnostycznego, wprowadzenie systemu testowania określającego jakie testy w jakich grupach zawodowych i w jakiej kolejności należy przeprowadzać, wprowadzenie bezpiecznych testów serologicznych i jeśli będzie to możliwe zestawów do samodzielnego testowania.

Państwa członkowski powinny w dalszym ciągu zwiększać potencjał swoich systemów ochrony zdrowia, również ten związany z dostępnością do sprzętu medycznego i środków ochrony osobistej.

W planie podkreśla się także znaczenie współpracy państw członkowskich i pomoc unijnych instytucji w opracowaniu skutecznej i taniej szczepionki oraz w wypracowaniu skutecznych terapii i związanych z nimi leków.

W zaleceniach dotyczących kolejności działań znoszących rozmaite ograniczenia wskazuje się na znaczenie etapowości i konieczności oceny skutków decyzji podejmowanych w kolejnych etapach. Między etapami powinien być wystarczający czas na dokonanie takiej oceny. Stąd etapowo i w sposób skoordynowany ma być przywracane otwarcie wewnętrznych i zewnętrznych granic strefy Schengen. Również etapowo powinny następować zezwolenia na publiczne gromadzenie się ludności wiązane z edukacją, handlem i usługami oraz innymi formami społecznych kontaktów.

Proponuje się także odchodzenie od ograniczeń i środków adresowanych do całości społeczeństw, na rzecz działań ukierunkowanych. Na przykład adresowanych do grup zwiększonego ryzyka, wprowadzających lokalne zróżnicowanie obostrzeń, itp.

Mimo, że plan jest dość ogólny, to pokazuje konkretną ścieżkę możliwego postępowania, zarówno instytucji UE jak i rządów państw członkowskich. Pozwala na coś w rodzaju kontroli podejmowanych przez rządy decyzji znoszących ograniczenia.

Właśnie Litwa, Łotwa i Estonia przywróciły między sobą funkcjonowanie strefy Schengen, jednocześnie znacznie rozluźniając rygory przekraczania granicy polsko litewskiej dla obywateli Polski i granicy estońsko – fińskiej dla obywateli Finlandii. I trzeba to uznać za dobry przykład skoordynowanego działania kilku państw członkowskich.

W Polsce podejmowane są kolejne decyzje znoszące ograniczenia i otwierające obszary życia społecznego i gospodarczego. Oceniając je z perspektywy europejskiego planu trzeba stwierdzić, że podejmowane są dość ostrożnie, jednak jak się wydaje nie ma między kolejnymi etapami znoszenia restrykcji wystarczająco dużego odstępu czasowego, aby ocenić skutki podjętych wcześniej decyzji. Nie ma też w Polsce wyraźnego spadku zakażeń. Utrzymują się one na w miarę stabilnym poziomie. Siedmiodniowe średnie wynoszą od dłuższego czasu ok. 350 zakażeń. Wybuch ogniska epidemii w kopalniach, pokazał, iż gdyby pojawiło się w tym samym czasie inne ognisko epidemii o podobnej skali, mógłby być problem z wystarczającą liczbą testów.

W zasadzie większość krajów UE ma już swoje plany łagodzenia restrykcji. Dobrze byłoby, aby Komisja Europejska, lub Rada Europejska przedstawiła początku czerwca informacją o efektach tych działań i o tym jak w całej UE wygląda wychodzenie z pandemii. Bez wątpienia musi być ono bardziej skoordynowane, bardziej wspólne i bardziej solidarne niż było w czasie pojawienia się wirusa i początkowego rozwoju epidemii.

Autor: Lech Nikolski