Intensyfikacja działań rządowych na rzecz rozwoju energetyki jądrowej w Polsce

2 lutego 2021 roku Rada Ministrów zatwierdziła „Politykę energetyczną Polski do 2040 r.” (PEP2040). Jest to modyfikacja i rozszerzenie poprzedniej polityki ustanowionej 12 lat temu. Dokument ten został opracowany na podstawie art. 15a ust. 1 ustawy – Prawo energetyczne (Dz. U. z 2020 r. poz. 833, z późn. zm.) oraz zgodnie z ustawą o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (Dz. U. z 2019 r. poz. 1295, z późn. zm.).

PEP2040 to jedna z dziewięciu strategii zintegrowanych utworzonych i wynikających ze „Strategii na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju”.

W PEP2040 wskazywane są i parametryzowane strategiczne decyzje inwestycyjne, mające na celu wykorzystanie krajowego potencjału gospodarczego, surowcowego, technologicznego i kadrowego oraz stworzenie poprzez sektor energii dźwigni rozwoju gospodarki, sprzyjającej transformacji  polskiej gospodarki w kierunku niskoemisyjnym.

PEP2040 zastąpiła „Politykę energetyczną Polski do 2030 r.”, a także Strategię „Bezpieczeństwo Energetyczne i Środowisko – perspektywa do 2020 r.”.

Zatwierdzony dokument, o charakterze strategicznym, wyznacza kierunki rozwoju tego ważnego sektora gospodarki. PEP2040 stanowi czytelną wizję strategii Polski w zakresie transformacji energetycznej, tworząc wytyczne dla uzyskiwania środków unijnych związanych z sektorem energii i realizacją potrzeb gospodarczych wynikających z osłabienia gospodarki pandemią COVID-19.

Zgodnie z przyjętą polityką energetyka jądrowa – jako bezemisyjne źródło energii – stanowić ma opokę transformacji energetycznej Polski. Pierwszy reaktor ma być uruchomiony w 2033 r., a docelowo planuje się budowę elektrowni jądrowych o łącznej mocy od 6 do 9 Gwe.

Czy energia jądrowa jest alternatywą dla paliw kopalnianych?

W procesie pozyskiwania energii elektrycznej coraz większe znaczenie przypisuje się bowiem energii jądrowej, stanowiącej wyraźną alternatywę dla energii pozyskiwanej z paliw kopalnych. Energia jądrowa jest zmagazynowana w jądrze atomu, a pozyskuje się ją w procesie przemiany jądrowej. Wykorzystywana jest tu reakcja rozszczepienia, która polega na podziale jądra pierwiastków na  mniejsze fragmenty, w efekcie czego wydziela się znaczna ilość energii. Wykorzystywany jest w tym procesie uran, posiadający wystarczająco dużo rozszczepialnych atomów, które umożliwiają utrzymanie reakcji łańcuchowej. A więc nie wszystkie zasoby naturalnego uranu mogą być wykorzystywane do pozyskania energii jądrowej.

Energię jądrową wykorzystuje się przede wszystkim w procesie pozyskiwania energii elektrycznej. Tu proces realizowany jest w specjalnych elektrowniach jądrowych. Elektrownie takie różnią się od klasycznych zakładów produkujących energie elektryczną sposobem pozyskiwania energii cieplnej i wykorzystywanym surowcem. Ostatnie ogniwo produkcji – generatory prądu – są w istocie takie same w elektrowniach tradycyjnych i elektrowniach jądrowych, oczywiście z uwzględnieniem naturalnych różnic techniczno – technologicznych. W elektrowni jądrowej najważniejszym zaś elementem jest reaktor jądrowy. Jest to urządzenie przeznaczone do kontrolowanego uwalniania energii w wyniku łańcuchowej reakcji rozszczepienia jąder atomowych w substancji rozszczepialnej.

Spośród zalet energii jądrowej można wymienić:

• niemal całkowity brak emisji do atmosfery szkodliwych zanieczyszczeń, takich jak dwutlenek węgla czy inne gazy, typowych dla istniejących, powszechnie stosowanych nieodnawialnych źródeł wytwarzania energii; przy obecnym stanie środowiska naturalnego stanowi to bardzo ważny aspekt, ponieważ elektrownie jądrowe nie przyczyniają się tym samym do wzrostu globalnego ocieplenia lub powstawania kwaśnych deszczy,
• wytwarzanie energii w elektrowniach jądrowych pozwala w istotny sposób zmniejszyć wykorzystywanie w sektorze energetycznym surowców nieodnawialnych, jak węgiel kamienny i brunatny; niższa eksploatacja tych złóż ogranicza ich szybkie wyczerpanie,
• proces wytwarzania energii jądrowej nie generuje znacznej ilości odpadów w postaci popiołu, których występowanie wiąże się z potrzebą ich zagospodarowania lub utylizacji,
• energia jądrowa ma zastosowanie nie tylko w energetyce, lecz także w innych dziedzinach gospodarki; doskonale sprawdza się m.in. w medycynie, kosmonautyce, przemyśle i nauce,
• specyfika wykorzystywanego paliwa i rodzaj procesu pozyskiwania energii jądrowej pozwala na wytworzenie dużej ilości energii z małej ilości surowca, przyczyniając się tym samym do racjonalnego wykorzystywania.

Oprócz zalet energii jądrowej można wyróżnić także kilka wad, wynikających głównie z negatywnego wpływu tej technologii na środowisko oraz społeczeństwo:

• w przypadku awarii elektrowni jądrowej może dojść do silnego skażenia dużego obszaru, które utrzyma się przez wiele lat; uwalniane podczas awarii szkodliwe promieniowanie uszkadza komórki organizmu doprowadzając do powstania groźnych chorób, a nawet śmierci; promieniowanie wywołuje także problemy genetyczne, które ujawnią się nawet po kilku latach, a skażony obszar nie może już być nadal wykorzystywany; w  nowoczesnych elektrowniach jądrowych ryzyko awarii jest na szczęście jednak znikome,
• w procesie wytwarzania energii jądrowej powstają niebezpieczne odpady radioaktywne, które muszą być odpowiednio utylizowane ze względu na możliwość skażenia wód, powietrza i gleby w rejonie ich składowania; odpady radioaktywne są najbardziej niebezpiecznymi substancjami powstającymi w procesie pozyskiwania energii,
• negatywną przesłanką uruchomienia elektrowni jądrowych jest także konieczność przeznaczenia na ich budowę szczególnie przygotowanych terenów; obszar, na którym można je budować, musi spełniać określone wymagania, do których zalicza się m.in. dobry dostęp do zasobów wody wykorzystywanych w celach chłodniczych,
• budowa elektrowni jądrowej wiąże się z koniecznością poniesienia dużych kosztów inwestycyjnych, niezbędnych ze względu na stosowaną technologię oraz wymagane kosztowne i skomplikowane odpowiednie zabezpieczenia,
• lokalizacja elektrowni jądrowych wymaga szczegółowych i długotrwałych badań, analiz, konsultacji, bowiem ma to znaczenie tak w aspekcie społecznym, jak i politycznym; ze względu na swoją specyfikę budzi ona zazwyczaj negatywne odczucia u społeczeństwa.

Polityka energetyczna RP

Polityka energetyczna Polski do 2040 r. wyznacza ramy transformacji energetycznej w naszym kraju. Opiera się na trzech filarach. Są to: sprawiedliwa transformacja, zeroemisyjny system energetyczny oraz dobra jakość powietrza. Niskoemisyjna transformacja energetyczna będzie wspomagać zmiany modernizacyjne całej polskiej gospodarki, gwarantując bezpieczeństwo energetyczne, dbając o sprawiedliwy podział kosztów i ochronę najbardziej wrażliwych grup społecznych.

Powyższe przesłanki decydują o tym, że dokument „Polityka energetyczna Polski do 2040 roku traktuje wyjątkowo poważnie postawione cele i zadania, podkreśla złożoność całokształtu rozważanej polityki, zmierza w kierunku znalezienia najlepszych rozwiązań realizacyjnych.

A materia jest tu bardzo złożona, bowiem do tej pory w Polsce, pomimo wieloletnich podejmowanych działań, nie powstała elektrownia jądrowa, a rozpoczęte intensywne prace na terenie Żarnowca zostały zaniechane z wielu przyczyn. Z tego powodu wymagane są dalsze szczegółowe regulacje prawne, pozwalające na sprawną realizację procesu budowy i – konsekwentnie – eksploatacji elektrowni jądrowej w Polsce.

Mając na względzie powyższe ważne cele, zamierzenia oraz wymogi wynikające z ustawy – Prawo atomowe, Ministerstwo Klimatu i Środowiska opracowało projekt nowelizacji tzw. specustawy jądrowej oraz niektórych innych ustaw tworzących prawne ramy rozwoju energetyki jądrowej w Polsce (m.in. ustawy – Prawo atomowe), jak również Strategię i politykę w zakresie rozwoju bezpieczeństwa jądrowego i ochrony radiologicznej RP.

Ministerstwo Klimatu i Środowiska opracowało i 20 lipca 2021 r. skierowało do uzgodnień międzyresortowych i konsultacji publicznych dwa dokumenty:

• projekt nowelizacji ustawy o przygotowaniu i realizacji inwestycji w zakresie obiektów energetyki jądrowej oraz inwestycji towarzyszących (tzw. specustawy jądrowej) i niektórych innych ustaw,
• projekt Strategii i polityki w zakresie rozwoju bezpieczeństwa jądrowego i ochrony radiologicznej RP.

Konsultacje ustawy do 11 sierpnia

Celem projektu nowelizacji ustawy o przygotowaniu i realizacji inwestycji w zakresie obiektów energetyki jądrowej oraz inwestycji towarzyszących jest usprawnienie procedur administracyjnych dotyczących wydawania zezwoleń i innych decyzji potrzebnych do realizacji obiektów jądrowych, zwiększenia nadzoru państwa nad realizacją tych strategicznych inwestycji oraz wzmocnienie niezależności i kompetencji Prezesa Państwowej Agencji Atomistyki jako organu właściwego do spraw bezpieczeństwa jądrowego. Proponowane zmiany mają usprawnić realizację wszystkich etapów procesu inwestycyjnego związanych z budową elektrowni jądrowych w Polsce, w tym ustalenia ich lokalizacji, prac przygotowawczych, budowy, rozruchu, oddania elektrowni do eksploatacji i samej eksploatacji.

Najważniejsze zmiany prawne przyspieszające realizację inwestycji to m.in.: przesunięcie decyzji zasadniczej na początkowy etap procesu inwestycyjnego, zapewnienie możliwości równoległego prowadzenia niektórych postępowań administracyjnych, uszczegółowienie przepisów dotyczących budowy i rozruchu obiek tów jądrowych, rozszerzenie zakresu pozwolenia na prace przygotowawcze oraz katalog inwestycji towarzyszących.

Projekt ustawy został opublikowany w Biuletynie Informacji Publicznej na stronie internetowej Rządowego Centrum Legislacji w serwisie Rządowy Proces Legislacyjny z terminem na zgłaszanie uwag do 11 sierpnia br.

Konsultacje Strategii do 3 sierpnia

 Głównym celem przygotowanej Strategii i polityki w zakresie rozwoju bezpieczeństwa jądrowego i ochrony radiologicznej jest z kolei zapewnienie ochrony ludzi i środowiska naturalnego przed szkodliwymi skutkami działania promieniowania jonizującego oraz podniesienie poziomu bezpieczeństwa jądrowego i ochrony radiologicznej Rzeczypospolitej Polskiej.

Dokument określa najważniejsze cele i kierunki działań, które mają wzmocnić ochronę ludności oraz środowisko naturalne. Strategia przedstawia także opis aktualnego stanu bezpieczeństwa jądrowego i ochrony radiologicznej oraz podstawowe postulaty bezpieczeństwa w tym obszarze.

Obowiązek opracowania Strategii wynika wprost z art. 39p ust. 1 ustawy – Prawo atomowe. Konieczność opracowania i przyjęcia tego rodzaju dokumentu jest również zaznaczona w zaleceniach (tzw. standardach bezpieczeństwa) wydawanych przez Międzynarodową Agencję Energii Atomowej.

Projekt Strategii dostępny jest na stronie internetowej Państwowej Agencji Atomistyki(3). Konsultacje publiczne były prowadzone do 3 sierpnia br.

O wynikach tych konsultacji, opiniach, uwagach, zastrzeżeniach i wskazaniach realizacyjnych poinformuję Państwa niebawem, po dokładnym zapoznaniu się z przedstawionymi i zebranymi materiałami.