Polskie doliny wodorowe

Rząd chce postawić na nowe, bezemisyjne paliwo – wodór.

Jak oceniali w maju br. przedstawiciele Ministerstwa Klimatu i Środowiska, wodór to nośnik energii, który może stać się ważnym filarem transformacji polskiej gospodarki. – Budowa i rozwój polskiej gospodarki opartej o wodór pozwolą osiągnąć neutralności klimatyczną, utrzymać konkurencyjności polskiej gospodarki, a przy tym wykorzystać naszą obecną, wiodącą rolę producenta wodoru- podał resort.

A rozwój gospodarki wodorowej to efekt polityki, której celem jest nie tylko budowanie przewagi polskich przedsiębiorców, stworzenie wielu miejsc pracy, ale przede wszystkim podniesienie jakości życia mieszkańców Polski. Do realizacji tego mają służyć między innymi tzw. Doliny Wodorowe, które będą powstawać w kolejnych regionach Polski.

Celem takich Dolin Wodorowych jest integracja podmiotów z różnych sektorów, które stworzą sieć powiązań, służących rozwijaniu łańcucha wartości gospodarki wodorowej.

Architektura polskiej gospodarki wodorowej ma bazować więc na powstających dolinach wodorowych, które zgodnie ze Strategią wodorową UE mają stać się spójnym elementem Europejskiego Ekosystemu Wodorowego. Polski Ekosystem Dolin Wodorowych będzie obejmował innowacyjne przedsięwzięcia przemysłowe, projekty inwestycyjne o dużej, wieloletniej skali realizowane na określonych obszarach.

Obecnie kończą się prace nad Polską Strategią Wodorową do 2030 r. Wśród wyznaczonych w projekcie celów jest między innymi osiągnięcie mocy instalacji produkcji z niskoemisyjnych źródeł, procesów i technologii dla potrzeb produkcji wodoru i jego pochodnych na poziomie 2 GW, w tym szczególnie instalacji elektrolizerów.

Według planów rządu wodór ma być wykorzystywany „na szeroką skalę”. Inwestycje w to paliwo mają przybliżyć nas do neutralności klimatycznej.

Właśnie dlatego inwestycje w produkcję wodoru w ramach Krajowego Planu Odbudowy mają sięgnąć aż 800 mln euro. Dzięki tym pieniądzom w dolinach wodorowych powstać mają zakłady produkcji wodoru w procesie elektrolizy wody. Mają być one zasilane czystą energią z OZE.

Ostatecznie moce takich instalacji mają osiągnąć do 2030 roku 2 gigawaty, co pozwoli między innymi na rozwój komunikacji publicznej opartej o wodór. Do 2030 roku po Polsce ma jeździć od 800 do 1000 nowych autobusów na to paliwo. W planach są też stacje tankowania wodoru – przynajmniej 32 takie obiekty.

W ramach Krajowego Planu Odbudowy środki przeznaczone na projekty wpisujące się w rozwój technologii wodorowych dojdą do 800 mln euro. Realizacja projektów z tego zakresu będzie możliwa także dzięki pomocy publicznej w ramach mechanizmu Komisji Europejskiej pod nazwą Ważne Projekty Stanowiące Przedmiot Wspólnego Europejskiego Zainteresowania.

Z inicjatywy Ministerstwa Klimatu i Środowiska, przedstawiciele administracji rządowej, środowiska przedsiębiorców, nauki oraz jednostek otoczenia biznesu podpisali „Porozumienie sektorowe na rzecz rozwoju gospodarki wodorowej w Polsce”. Zawarcie tego porozumienia jest kontynuacją procesu, który rozpoczął się 7 lipca 2020 r. wraz z podpisaniem „Listu intencyjnego o ustanowieniu partnerstwa na rzecz budowy gospodarki wodorowej i zawarcia sektorowego porozumienia wodorowego”.

Dokument ten określa działania w zakresie rozwoju pełnego łańcucha wartości gospodarki wodorowej w oparciu o polski wkład, czyli między innymi rozwiązania i projekty krajowego sektora naukowego i badawczo-rozwojowego oraz polskie wdrożenia i patenty. Zgodnie z porozumieniem, wdrożeniu i rozwojowi gospodarki wodorowej w Polsce towarzyszyć będzie kilkadziesiąt działań, które zostały ujęte w czterech celach strategicznych, realizowanych w perspektywie 2030 roku. Polska jako pierwsze państwo w Unii Europejskiej, po ogłoszeniu w lipcu 2020 r. przez Komisję Europejską „Strategii Wodorowej dla neutralnie klimatycznej Europy”, zawarło porozumienie sektorowe dotyczące rozwoju gospodarki wodorowej.

Wokół Ministerstwa Klimatu i Środowiska powstają inicjatywy skupiające wiele instytucji i przedsiębiorstw, jednoczących się wokół wspólnego celu, jakim jest rozwój gospodarczy Polski w oparciu o nowoczesne technologie. Jedną z nich jest właśnie gospodarka wodorowa, której celem jest osiągnięcie neutralności klimatycznej wykorzystującej nowatorskie inicjatywy technologiczne. Jednym z jej istotnych elementów będzie właśnie wykorzystanie technologii wodorowych. Polska jest aktywnie zaangażowana w proces inicjowania i wdrażania łańcucha wartości niskoemisyjnych technologii wodorowych. Polska jest piątym na świecie i trzecim w Unii Europejskiej producentem wodoru, co jest wyzwaniem związanym z dekarbonizacją tej produkcji, jak i szansą rozwojową gospodarki niskoemisyjnej w kraju. W Polsce istnieje odpowiednie zaplecze przemysłowe, ale co istotne – działa wielu wykwalifikowanych specjalistów gotowych do pracy w tym sektorze gospodarki.

Upowszechnienie wodoru to inicjatywa, która wpisuje się w założenia „Polskiej Strategii Wodorowej do roku 2030 z perspektywą do 2040 r.”, która została przygotowana w Ministerstwie Klimatu i Środowiska, a która w ciągu najbliższych tygodni zostanie przyjęta przez Radę Ministrów.

Do porozumienia przystąpiło 138 podmiotów, reprezentujących różne sektory gospodarki, w których produkcja, przesył, magazynowanie i zastosowanie wodoru będzie odgrywać w przyszłości istotne znacznie. W szczególności chodzi tu o transport, energetykę, ciepłownictwo i przemysł.

W porozumieniu został zapisany wskaźnik udziału własnego strony polskiej na poziomie nie niższym niż 50% łącznej wartości w roku 2030 r. Wartość dodana dla polskiej gospodarki z tytułu osiągnięcia tego wskaźnika szacowana została w wysokości od 343 do 870 mln euro. W porozumieniu ujęte zostały także propozycje działań skoncentrowanych na budowie rynku od strony popytowej oraz stworzenia odpowiednich regulacji prawnych i otoczenia instytucjonalnego.

Porozumienie określa 5 celów strategicznych, które obejmują udział strony polskiej, badania i rozwój, inwestycje, ludzi oraz współpracę. W ramach porozumienia zakłada się między innymi „aktualizację programów kształcenia w celu budowy wyspecjalizowanych kadr”, „wypracowanie opłacalnych modeli produkcji, magazynowania i dostaw niskoemisyjnego i odnawialnego wodoru”, a także „współpracę na rzecz reprezentacji interesów Polski w środowisku międzynarodowym”.

Pierwszą w Polsce Dolinę Wodorową zainaugurowano 18 maja 2021 r. w Jasionce koło Rzeszowa, podpisując list intencyjny na rzecz utworzenia Podkarpackiej Doliny Wodorowej. Ma to być kompleks zakładów produkujących wodór.

Za inwestycje mają odpowiadać spółki Tauron i Polenergia. W przyszłości w całym kraju ma działać pięć kompleksów przemysłowych zajmujących się produkcją wodoru. Według planów mają być one zasilane czystą energią z odnawialnych źródeł.

Priorytetem podmiotów działających w ramach Dolin Wodorowych będzie prowadzenie prac naukowo-badawczych, inwestycyjnych i wdrożeniowych, zwracając szczególną uwagę na potencjał gospodarczo-naukowy danego regionu. Wodór może być wykorzystany między innymi w transporcie, energetyce, gospodarce komunalnej, rolnictwie, zielonej chemii, a także w zielonym górnictwie i hutnictwie, Równie ważnym zadaniem do wypracowania w ramach Dolin, będzie wsparcie dla rozwoju odnawialnych źródeł energii, zarówno w kwestii zagospodarowania nadwyżek tej energii jak i technologii jej magazynowania.

Niewiele jest jednak – póki co – informacji na temat konkretów nowej strategii wodorowej – w tym tych dotyczących charakteru planowanych inwestycji czy datach ich startu. Wiadomo jednak, że zgodnie z założeniami inwestycje w wodór mają dać szansę na rozwój krajowego przemysłu, pozyskanie wyspecjalizowanych kompetencji przez pracowników, nowe miejsca pracy, generowanie wartości dodanej dla krajowej gospodarki oraz wzmocnienie lokalnego potencjału gospodarczego.

Zgodnie z Krajowym Planem Odbudowy w Polsce powstanie co najmniej pięć dolin wodorowych, gdzie rozwijane będą technologie oparte na tym paliwie.

Jednym z takich miejsc będzie Śląsk, gdzie lokalna Dolina Wodorowa będzie zarządzana i animowana przez Agencję Rozwoju Przemysłu SA. Jak określiła to Agencja w swoim komunikacie – pozwoli to wykorzystać potencjał wodoru w zakresie nowoczesnych technologii, zbudować miejsce, w którym będą produkowane ogniwa paliwowe, autobusy wodorowe, a niskoemisyjny wodór będzie wykorzystywany na szeroką skalę jako źródło czystej energii,

Prace nad projektem Śląskiej Doliny Wodorowej mają być prowadzone w formule stowarzyszenia z udziałem śląskich firm i środowisk akademickich. Stanie się ono centrum doskonałości w procesie wdrażania gospodarki wodorowej, integracji sektorów, transformacji klimatycznej przemysłu oraz budowie infrastruktury.

Z kolei ponad 20 podmiotów, instytucji i uczelni podpisało w Płocku list intencyjny na rzecz utworzenia Mazowieckiej Doliny Wodorowej. Uroczyste podpisanie tego listu nastąpiło w płockiej siedzibie PKN Orlen, który aspiruje do pełnienia funkcji lidera tej Doliny Wodorowej.

Działalność Mazowieckiej Doliny Wodorowej umożliwi prowadzenie prac inwestycyjnych i wdrożeniowych, a także naukowo-badawczych, które jeszcze bardziej przyspieszą rozwój technologii wodorowej, jednocześnie w pełni wykorzystując lokalny potencjał gospodarczy.

Mazowiecka Dolina Wodorowa będzie opierać się na czterech podstawach, które przyczynią się do efektywnego rozwoju i upowszechniania technologii wodorowych w polskiej gospodarce. Za główną wytyczną przyjęto budowę łańcucha wartości wodoru w obszarze Mazowsza, czego przykładem są planowane do wdrożenia przez PKN ORLEN pierwsze projekty wodorowe, między innymi huby wodorowe w Płocku i Ostrołęce, prototypowa lokomotywa wodorowa oraz stacje tankowania wodoru. Pozostałe filary to realizacja projektów badawczo-rozwojowych, stworzenie systemowych rozwiązań dla kształcenia wyspecjalizowanych kadr i prowadzenie działalności na rzecz wsparcia procesów regulacyjnych.

Mazowiecką Dolinę Wodorową będą tworzyć między innymi: PKN Orlen, Agencja Rozwoju Przemysłu, Instytut Energetyki Instytut Badawczy, Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica, Instytut Chemicznej Przeróbki Węgla, Polska Izba Przemysłu Chemicznego, Polska Agencja Inwestycji i Handlu.

Mazowiecka Dolina Wodorowa ma powstać do końca pierwszego kwartału 2022 r. Uczestniczące w niej podmioty, instytucje i uczelnie mają współpracować nad rozwojem i wdrażaniem technologii wodorowych, koordynować projekty badawcze oraz stworzyć system rozwiązań dla kształcenia i szkolenia w kierunku niskoemisyjnych technologii wodorowych.

Ogłoszony został także program Pomorskiej Doliny Wodorowej, którego koordynatorem i animatorem jest Klaster Technologii Wodorowych i Czystych Technologii Węglowych. Program tan został ogłoszony podczas branżowej konferencji poświęconej technologiom niskoemisyjnym udowadniającej, że są to tematy ważne i wartościowe. W tym roku udział w konferencji wzięło jeszcze więcej zainteresowanych niż rok temu około 250 osób z całego świata. Tak liczny udział stanowił dla Klastra i jego członków, ważny sygnał i podkreślenie znaczenia wartości jakie chcą przekazać i promować.

Na świecie działa obecnie 36 dolin wodorowych w 20 krajach, w tym ponad 20 w Europie. Poziom inwestycji w obszarze istniejących już tego typu struktur to ponad 32 mld euro.

W Polsce powstanie co najmniej pięć dolin wodorowych, w których rozwijane będą technologie oparte na tym paliwie. Każda z Dolin stanie się centrum badań, rozwoju, doskonalenia i edukacji w zakresie wdrażania wodoru w gospodarce. Dotąd podpisane zostały już listy intencyjne w sprawie powołania trzech Dolin: Mazowieckiej, będącej jednocześnie jednostką centralną, a także Dolnośląskiej i Podkarpackiej. Trwają prace nad powołaniem kolejnych dwóch Dolin: Śląskiej i Wielkopolskiej. Dla tej drugiej Deklarację o woli powołania Wielkopolskiej Doliny Wodorowej podpisali już przedstawiciele samorządu województwa wielkopolskiego, samorządowcy z Wielkopolski, przedsiębiorcy oraz reprezentanci tamtejszego świata nauki.

Minister Klimatu i Środowiska wskazywał, że do 2030 r. moc elektrolizerów wykorzystywanych do produkcji wodoru w Polsce osiągnąć ma 2 GW. Aby osiągnąć wyznaczone cele – w ramach porozumienia – rząd zobowiązał się do tworzenia spójnych ram legislacyjnych. Porozumienie stanowić ma „instrument wykonawczy Polskiej Strategii Wodorowej do 2030 r. z perspektywą do 2040 r”. Strategia ta zyskała już akceptację Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego, co stanowi ostatni etap przed przedstawieniem jej Radzie Ministrów. Strategia miałaby zostać przyjęta jeszcze w tym roku, na początku listopada.