Selekcja nie tylko do wojsk specjalnych

Dobór żołnierzy do służby w siłach zbrojnych różnych państw jest zróżnicowany, tak jak różnią się od siebie armie naszego kontynentu. Nie chce skupić się tutaj na jego ocenie lecz wskazać różne możliwość i stosowane praktyki oraz odpowiedzieć na pytanie czy w ogóle taki dobór jest konieczny i przynosi oczekiwane rezultaty. Skupię się także na armiach zawodowych posiadających żołnierzy profesjonalnych a nie będę analizował już trochę archaicznego doboru kadr do służby poborowej.

Po pierwsze czemu taki dobór ma służyć? Otóż szukamy kandydatów którzy spełnią oczekiwania dowódców jednostek wojskowych, w których będą odbywać służbę. Wojsko Polskie nie różni się tu zbytnio od innych armii. W Siłach Zbrojnych RP (SZRP) cały proces rozpoczyna rekrutacja czyli mówiąc prosto czas na znalezienie odpowiedniego kandydata. Prowadzona jest ona przez poszczególne Wojskowe Komendy Uzupełnień (WKU) i składa się z kilku faz[1]:

• podjęcia przez kandydata decyzji o chęci służby w wojsku i rozmowa w WKU, gdzie kandydat otrzymuję podstawowe wiadomości
• jakie ma szanse i możliwości,
• jakie musi spełnić warunki,
• jakie są kryteria doboru do poszczególnych korpusów osobowych,
• w jakiej jednostce może służyć;
• po podjęciu pozytywnej decyzji zgłasza się w wybranej lub we wskazanej jednostce wojskowej na rozmowę kwalifikacyjną i egzamin z wychowania fizycznego. Jeżeli zostanie zakwalifikowany, dowódca jednostki wystawia zaświadczenie o możliwości wyznaczenia go na stanowisko służbowe;
• z otrzymanym zaświadczeniem kandydat powraca do WKU, by tam złożyć wniosek o powołanie do służby zawodowej;
• Komendant WKU kieruje go do Wojskowej Komisji Lekarskiej oraz Wojskowej Pracowni Psychologicznej;
• Wojskowa Komisja Lekarska oraz Wojskowa Pracownia Psychologiczna na podstawie przeprowadzonych badań wydają kandydatowi orzeczenie o zdolności do zawodowej służby wojskowej;
• ze wszystkimi dokumentami przyszły żołnierz powraca do WKU i czeka na rozpatrzenie wniosku, podpisanie kontraktu, wręczenie karty powołania wskazującej miejsce i termin stawiennictwa do zawodowej służby wojskowej.

Fot.: https://bialapodlaska.wku.wp.mil.pl/pl/index.html

Ścieżka niełatwa i teoretycznie zapewniająca dobór kandydata zdolnego do służby wojskowej pod względem fizycznym i psychicznym, sprawdzonego pod względem karalności, spełniającego wymogi jednostki wojskowej. Czemu więc służą dodatkowe testy, dobory, selekcje czy kwalifikacje? Otóż armia XXI wieku stała się strukturą bardzo skomplikowaną. Ma w swoich szeregach zarówno żołnierzy którzy muszą spełniać podstawowy wymóg kwalifikacyjny oraz takich, którzy ze względu na dedykowane im zadania, obsługiwane uzbrojenie czy niezbędną wiedzę specjalistyczną (a co za tym idzie skomplikowane i bardzo drugie szkolenie) podlegać będą dodatkowym testom kwalifikacyjnym. Testy te mają za zadanie wyselekcjonować takich kandydatów, którzy jeszcze przed rozpoczęciem szkolenia dadzą wysoki procent szans na jego ukończenie.

Ze względu na posiadane doświadczenie wieloletniej służby w Wojskach Specjalnych jako przykładem posłużę się właśnie tą formacją. Wojska specjalne na całym świecie prowadzą odrębny do innych rodzajów sił zbrojnych i rodzajów broni dobór do swoich jednostek. Poszukują żołnierzy stabilnych emocjonalnie, sprawnych fizycznie i odpornych na długotrwały i bardzo intensywny proces szkolenia, zdolnych do szybkiego przyswajania wiedzy oraz wszechstronnie uzdolnionych. Kandydaci nie powinni być indywidualistami, obowiązkiem wręcz jest umiejętność współpracy w grupie co oczywiście nie wyklucza cech przywódczych. Wojska specjalne prowadzą weryfikacje kandydatów w różnych formach. Jedną z nich są kursy specjalistyczne np. kurs RANGER[2], kurs operacji specjalnych SOC czy kurs SEAL w Stanach Zjednoczonych[3]. W ramach tych kursów kandydaci są selekcjonowani pod względem psychicznym i fizycznym a następnie przechodzą trening kwalifikujący ich do służby w poszczególnych pododdziałach specjalnych. Kursy te prowadzone są przez dedykowane do tego centra szkolenia. Inną formą kwalifikowania kandydatów jest selekcja prowadzona bezpośrednio w jednostce, będąca przepustką do wstępnego szkolenia zwanego podstawowym[4]. Jednostka więc a nie centrum szkolenia odpowiada za dobór i przygotowanie kandydata do służby.

Taką formę (ze względu na brak w SZRP dedykowanych wojskom specjalnym ośrodków szkolenia)[5] przyjęły kwalifikacje kandydatów do służby polskie jednostki Wojsk Specjalnych. Pierwszą jednostkę specjalną w naszym kraju, która wprowadziła proces selekcji i kwalifikacji dla kandydatów była JW. GROM. Formuła doboru została zaczerpnięta od elitarnych jednostek amerykańskich i brytyjskich oraz udoskonalona na bazie doświadczeń jednostki GROM. W procesie tej selekcji dobiera się kandydatów do służby w pododdziałach bojowych. Kandydaci podczas selekcji muszą pozytywnie zaliczyć badania psychologiczne, sprawdzian fizyczny, test z języka angielskiego lub innego obcego (który deklaruje kandydat) oraz wielodniowy, wyczerpujący fizycznie i psychicznie sprawdzian terenowy. Selekcja odbywa się w systemie “play – off”, co oznacza, że za każdym razem po kolejnych etapach odpadają najsłabsi kandydaci oraz osoby przejawiające cechy niepożądane w specjalnej jednostce wojskowej.[6]

Etap pierwszy to sprawdzian fizyczny obejmujący walkę wręcz, skok z wieży do wody, pływanie – w tym pływanie pod wodą, bieg na dystansie 3000m, podciąganie na drążku, ugięcia ramion na poręczach, bieg na dystansie 100m, skłony tułowia w ciągu 2 minut, wejście na linę, sprawdzian wysokościowy.[7] Etap drugi to testy psychologiczne i psychologiczna rozmowa kwalifikacyjna (podczas której następuję negatywna weryfikacja największej liczby kandydatów). Etap trzeci to psychofizyczny sprawdzian terenowy prowadzony zazwyczaj w trudnych warunkach górskich, gdzie kandydaci do służby w jednostce poddawani są znacznemu obciążeniu psychofizycznemu. Podobne choć nie identyczne normy selekcyjne obowiązują obecnie we wszystkich polskich jednostkach specjalnych[8]. Różnice dotyczą specyfiki danej jednostki a tym samym poszukiwaniu kandydata o trochę innych cechach psychofizycznych.

Jednak sama selekcja nie kończy kwalifikowania żołnierza do służby w jednostce specjalnej. W ramach szkolenia następującego bezpośrednio po selekcji (szkolenie podstawowe) wybiera się najlepszych kandydatów na szkolenia w specjalnościach (wymagających także dedykowanych cech charakteru) takich np. jak snajper, breacher, czy paramedyk.

Odpowiadając więc na zadane na wstępie pytanie, myślę że selekcja do służby wojskowej jest potrzebna a nawet niezbędna. Jej zakres, czas trwania i poziom trudności musi być różny, tak jak różne są specjalności w armii i w pełni dostosowany do zadań jakim przyszły żołnierz będzie musiał podołać. Formy selekcji zapewne będą się zmieniać jednak cel ich będzie ten sam – znalezienie najlepszego kandydata.

Czy tak prowadzona selekcja oznacza, że każdy kto chce może zostać żołnierzem wojsk specjalnych? Wieloletnia praktyka z wielu selekcji wskazuje, że jednak nie. Liczą się predyspozycje zarówno fizyczne jak i psychiczne. Wynik selekcji to nie konkurs, podczas którego może komuś się uda trafić właściwą odpowiedź. Selekcja kończy się informacją, czy jesteś w stanie podołać trudom żołnierza wojsk specjalnych, czy raczej musisz poszukać sobie innego zajęcia. Choć trzeba wyraźnie podkreślić, że determinacja w dążeniu do osiągnięcia celu, wytrwałość wielu doprowadziła do upragnionego pierwszego sukcesu. Bo samo zakwalifikowanie się do służby w jednostce Wojskowej GROM lub innej to dopiero początek. Po wielu latach służby wielu z nas podkreśla ,że choć selekcja wydawała się tym co najtrudniejsze to później okazało się, że wcale tak nie było. Służba w wojskach specjalnych to wielki zaszczyt, ale też i ciężki trud, trudne szkolenie i działanie w ekstremalnych warunkach.

[1] Rekrutacja krok po kroku – WKU Siedlce siedlce.wku.wp.mil.pl/pl/5360.html

[2] Army Rangers – Army.mil https://www.army.mil/ranger/

[3] W SZRP prowadzone są także kursy czerpiące doświadczenia z kursów Ranger np. Kurs PATROL dla pododdziałach rozpoznawczych. Jednak nie mają one formy kwalifikacji dla żołnierzy a raczej przyjmują formę szkoleniową. Także prowadzone na rynku cywilnym przez byłych żołnierzy pododdziałów specjalnych kursy pod nazwą „SELEKCJE” przyjmują formę gry taktycznej i nie są respektowane w pododdziałach SZ.

[4] Basic course

[5] Być może takim centrum w przyszłości stanie się Ośrodek Szkolenia przy Jednostce Wojskowej Komandosów – Ośrodek Szkolenia JWK https://www.commando.mil.pl/

[6] Selekcja – GROM grom.wp.mil.pl/pl/14.html

[7] Jak widać z listy podanych konkurencji sprawdzian fizyczny znacznie różni się od tego jaki przechodzą kandydaci do służby wojskowej.

[8] Obecnie do Jednostek Wojsk Specjalnych zalicza się JW. GROM, JW. KOMANDOSÓW, JW. FORMOZA, JW. AGAT ORAZ JW. NIL