Wizyta Xi Jinpinga w Arabii Saudyjskiej – implikacje dla regionu Bliskiego Wschodu

W trakcie trzydniowej wizyty w Rijadzie, która miała miejsce w dniach 7-9 grudnia 2022 roku, przedstawiciel Chińskiej Republiki Ludowej (ChRL) Xi Jinping spotkał się z królem Arabii Saudyjskiej Salmanem ibn Abd al-Azizem Al Su’udem oraz księciem Muhammadem ibn Salmanem. Prezydent Chin uczestniczył także w pierwszym szczycie Chiny-Rada Współpracy Państw Zatoki (Gulf Cooperation Council, GCC) podczas którego wygłosił przemówienie pt. Building on Past Achievements and Jointly Creating a Brighter Future of China-GCC Relations. Chiny i państwa arabskie w poprzednich latach zawarły bilateralne umowy o partnerstwie strategicznym i są one podstawą do realizacji interesów w obszarach szczególnie ważnych dla każdego z aktorów. Celem niniejszego artykułu jest ukazanie znaczenia wizyty Xi Jinpinga dla regionu Bliskiego Wschodu. Analiza została przygotowana głównie na podstawie informacji opublikowanych na stronie Ministerstwa Spraw Zagranicznych ChRL i agencji prasowej Saudi Press Agency (SPA).

Szczegóły spotkania Chiny-Arabia Saudyjska

Na stronie SPA opublikowano wspólne oświadczenie Joint Statement at the Conclusion of the Saudi-Chinese Summit, w którym zostały omówione płaszczyzny współpracy chińsko-saudyjskiej. Obejmuje ona kompleksowy wymiar interakcji między strategicznymi partnerami i dotyczy obszarów takich jak handel (tu należy uwzględnić eksport surowców energetycznych do Chin), gospodarka, inwestycje, w tym w sektorze petrochemicznym, energetyka odnawialna, rozwój nowoczesnych technologii, zmiany klimatyczne, a także harmonizacja powyżej wspomnianej saudyjskiej wizji Vision 2030 z Inicjatywą Pasa i Drogi. Oprócz wymiaru gospodarczego uwzględniono aspekt obronności i bezpieczeństwa. Przedstawiciele Chin i Arabii Saudyjskiej poświęcili uwagę nierozwiązanym problemom i wyzwaniom występującymi w regionie – chodzi m.in. o program nuklearny Iranu, kryzys wewnętrzny w Jemenie czy kwestię palestyńską i odnieśli się także do tych wykraczających poza jego granice – wspomniano o Ukrainie i Afganistanie. Uczestnicy wydarzenia opowiedzieli się za dążeniem do zapewnienia bezpieczeństwa i stabilności w regionie oraz poszanowaniem zasady nieingerencji w wewnętrzne sprawy każdego z aktorów.

Szczyt Chiny-Rada Współpracy Państw Zatoki

Uzupełnieniem powyższego spotkania jest już wcześniej wspomniana wypowiedź Xi Jinpinga w trakcie szczytu Chiny-Rada Współpracy Państw Zatoki opublikowana na stronie Ministerstwa Spraw Zagranicznych ChRL. Pokłosiem przeprowadzonych rozmów jest ustanowienie i umocnienie strategicznego partnerstwa Chiny-GCC. Poszanowanie zasady nieingerencji w wewnętrzne sprawy państw, rozwój, wzajemne zaufanie czy forma współpracy win-win cooperation (korzystna dla wszystkich stron) są tymi kwestiami, które w percepcji Chin przyczyniają się do umocnienia współpracy z krajami Zatoki. Ponadto, innym elementem podkreślającym istotę stosunków ChRL z partnerami GCC jest ich włączenie do Globalnej Inicjatywy Bezpieczeństwa (Global Security Initiative, GSI), której celem są m.in. wspólne działania na rzecz utrzymania pokoju i stabilności w regionie. Zwieńczeniem ambicji Chin i państw arabskich jest przedstawiony przez przedstawiciela ChRL plan współpracy Chiny-GCC (w założeniu ma ona trwać w okresie najbliższych trzech do pięciu lat) składający się z pięciu punktów ukazanych pokrótce poniżej:

1. Wielowymiarowa współpraca energetyczna;
2. Sektor finansowy i inwestycje;
3. Innowacje, nauka, technologie;
4. Współpraca w przestrzeni powietrznej i kosmicznej;
5. Współpraca kulturalna obejmująca m.in. naukę języka chińskiego.

Państwa arabskie i Chiny wobec Iranu

W końcowym oświadczeniu podsumowującym opisane spotkania, oprócz kwestii dotyczących strategicznego partnerstwa w wielopłaszczyznowym wymiarze, odniesiono się ponownie do regionalnych i globalnych wyzwań. Szczególne miejsce zajął Iran i powiązane z nim kwestie rozwoju programu nuklearnego i destabilizującej aktywności w regionie. Przywódcy państw uczestniczący w rozmowach na szczycie podkreślili m.in. konieczność zapobiegania proliferacji broni masowego rażenia oraz zapewnienia pokojowego charakteru irańskiego programu jądrowego w celu utrzymania regionalnego i międzynarodowego bezpieczeństwa i stabilności. Opowiedziano się także za oparciem stosunków między państwami Zatoki a Iranem na zasadzie dobrego sąsiedztwa oraz nieingerencji w sprawy wewnętrzne, a także rozwiązaniem sporów środkami pokojowymi, zgodnie z Kartą Narodów Zjednoczonych i prawem międzynarodowym.

Znaczenie wizyty Xi Jinpinga dla regionu

Szerokie spektrum spraw omówionych w trakcie spotkań między przedstawicielem ChRL a przywódcami państw Zatoki potwierdza założenie o rosnących wpływach władz w Pekinie w regionie Bliskiego Wschodu. Można zauważyć, że wymienione powyżej kwestie są rozszerzeniem obszarów współpracy wyszczególnionych w dokumencie China ’s Arab Policy Paper z 2016 roku, czyli pierwszej strategii Państwa Środka wobec omawianego regionu. Aspekty poruszone w czasie wizyty Xi Jinpinga obejmują strategiczne obszary współpracy, począwszy od sektora high-tech (m.in. technologie 5G i 6G), gospodarki cyfrowej, niskoemisyjnych technologii, a skończywszy na przemyśle kosmicznym. Chiny są największym importerem ropy naftowej z Arabii Saudyjskiej (według danych z 2021 roku państwa bliskowschodnie stanowiły 50% całego eksportu ropy naftowej do Państwa Środka), a utrzymanie stabilnych dostaw surowców energetycznych jest jednym z kluczowych interesów Pekinu. Podobnie sytuacja kształtuje się w przypadku bezpośrednich inwestycji zagranicznych, których największym odbiorcą są także państwa Zatoki, a dokładnie Zjednoczone Emiraty Arabskie i Arabia Saudyjska. Inwestycje te są kluczowe w realizacji strategicznych wizji krajów GCC, zwłaszcza w kontekście wdrożenia rozwiązań alternatywnych dla konwencjonalnych źródeł energii.

Dużo miejsca w rozmowach między Xi Jinpingiem a przywódcami państw arabskich poświęcono kwestiom związanym z bezpieczeństwem. Bliski Wschód jest regionem strategicznym, przez który przebiegają szlaki handlowe łączące Chiny z Europą i Afryką, dlatego konflikty i spory występujące w poszczególnych państwach są postrzegane jako przeszkoda w realizacji interesów Pekinu, szczególnie w kontekście inicjatywy Pasa i Drogi. Wiedząc, że to Stany Zjednoczone są głównym dostawcą uzbrojenia do państw arabskich oraz mają rozmieszczone bazy wojskowe w poszczególnych krajach Zatoki, Chiny unikają rozwiązań przy użyciu militarnych środków ze względu na ryzyko konfrontacji z rywalem. Rozwiązane konfliktów drogą pokojową, w tym poprzez dialog są preferowaną opcją przez Chiny, a w percepcji władz w Pekinie uwzględnienie państw GCC w negocjacjach może zwiększyć szanse na osiągnięcie wyznaczonych celów. W tym kontekście warto także przytoczyć przykład Iranu, wobec którego oferuje się podobne rozwiązanie. Program nuklearny Teheranu jest postrzegany jako zagrożenie, dlatego też jego regionalna i międzynarodowa izolacja nie wpływa korzystnie na sytuację w regionie. Włączenie Iranu do negocjacji z państwami arabskimi w percepcji Chin stanowi optymalną drogę w zapewnieniu bezpieczeństwa na Bliskim Wschodzie.

Zakończenie

Wizyta Xi Jinpinga w Arabii Saudyjskiej i uwzględnienie państw arabskich w różnorodnych przedsięwzięciach jest przykładem rosnącego zainteresowania tym regionem ze strony Chin. Państwa Zatoki są uważane przez ChRL za kluczowych partnerów w realizacji Inicjatywy Pasa i Drogi ze względu na posiadany przez nie potencjał energetyczny, strategiczne położenie, a także jako ważny element w globalnej rywalizacji chińsko-amerykańskiej. O istocie tego regionu w polityce zagranicznej Chin świadczy poruszony szeroki zakres tematów dotyczących zwłaszcza sektora high-tech, inwestycji czy bezpieczeństwa i umocnienie partnerstwa strategicznego z Radą Współpracy Państw Zatoki, w tym z Arabią Saudyjską. Izolacja Islamskiej Republiki Iranu nie jest uznawana za korzystną ze względu na ryzyko jakie niesie za sobą program nuklearny, dlatego otwarcie się przez państwa arabskie na dialog z Iranem (obecnie już te zmiany następują, czego przykładem jest porozumienie między Iranem a Arabią Saudyjską zawarte w marcu 2023 roku) może mieć pozytywny wpływ na sytuację w omawianym regionie.

Bibliografia
Building on Past Achievements and Jointly Creating a Brighter Future of China-GCC Relations, Ministry of Foreign Affairs, the People’s Republic of China, December 10, 2022, https://www.fmprc.gov.cn/eng/zxxx_662805/202212/t20221210_10988408.html, [dostęp: 20.07.2023].

Country Analysis Executive Summary: China, U.S. Energy Information Administration, August 8, 2022, https://www.eia.gov/international/analysis/country/CHN, [dostęp: 21.07.2023], s. 5-6.

Joint Statement at the Conclusion of the Saudi-Chinese Summit, Saudi Press Agency, December 9, 2022, https://sp.spa.gov.sa/viewfullstory.php?lang=en&newsid=2407997, [dostęp: 20.07.2023].

President Xi Jinping Attends First China-GCC Summit and Delivers Keynote Speech, Ministry of Foreign Affairs, the People’s Republic of China, December 10, 2022, https://www.fmprc.gov.cn/eng/zxxx_662805/202212/t20221210_10988406.html, [dostęp: 20.07.2023].

Statement of the Riyadh Summit for Cooperation and Development between the GCC and the People’s Republic of China, Saudi Press Agency, December 9, 2022, https://www.spa.gov.sa/en/20a265ac44u, [dostęp: 20.07.2023].